Türk vatandaşı ile evlenen yabancı uyruklu kişiye vatandaşlık başvurusunda olumsuz (red) kararı veilmiştir. Türk vatandaşlığının kazanılması için açılan iptal davası ile verilen adeta emsal niteliğinde önemli bir karardır. Kararda aynı zamanda aile birliğine ve Anayasaya değinilmiştir. Önemli bir iptal davası ve akabinde verilen iptal kararıdır. Kişinin dava sonunda vatandaşlık kazanmasına karar verilmiştir.    DAVACI : xx xx VEKİLİ : AV. MUSTAFA KEMAL BATUR DAVALI : İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VEKİLİ : HUKUK MÜŞAVİRİ xx xx -Aynı adreste DAVANIN ÖZETİ : xx uyruklu olan davacı tarafından, evlenme yoluyla vatandaşlığa alınması istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin xx tarih ve xx sayılı işlemin; Türk Vatandaşı xx xx ile xx xx tarihinde evlendiği, bu evlilikten bir çocuklarının bulunduğu, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun 16. maddesinin 1. fıkrasındaki bütün şartları taşıdığı ileri sürülerek iptali istenilmektedir. SAVUNMANIN ÖZETİ : Davacının ve eşinin xx xx tarihinde sonra Bank Asya'da hesap hareketlerinin bulunduğu, davacının eşinin doğrudan örgütsel faaliyetine rastlanılmadığı ancak FETÖ/PDY terör örgütü ile iltisaklı şahıslara müzahir olabileceği yönünde bilgiler elde edilmesi üzerine davacının vatandaşlık talebinin reddedildiği belirtilerek davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmaktadır.   TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Ankara xx. İdare Mahkemesi'nce duruşma için önceden belirlenen xx tarihinde davacı vekili Av. Tuğçe Hacer Aslan'ın ve davalı idareyi temsilen xx 'ın geldiği görülerek, taraflara usulüne uygun söz verilip açıklamaları dinlendikten sonra kararın daha sonra tebliğ edileceği belirtilerek duruşmaya son verildi. Dava dosyası incelenerek işin gereği görüşüldü: Dava, xx uyruklu olan davacı tarafından, evlenme yoluyla vatandaşlığa alınması istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin xx xx tarih ve xx sayılı işlemin iptali istemiyle açılmıştır. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının "Ailenin korunması ve çocuk hakları" başlıklı 41. maddesinde, "Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar. Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır." düzenlemesine yer verilmiştir. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun "Türk Vatandaşlığının Evlenme Yoluyla Kazanılması" başlıklı 16. maddesinde; " (1) Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Ancak bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir. Başvuru sahiplerinde; a) Aile birliği içinde yaşama, b) Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama, c)Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama, şartları aranır. (2) Başvurudan sonra Türk vatandaşı eşin ölümü nedeniyle evliliğin sona ermesi halinde birinci fıkranın (a) bendindeki şart aranmaz. (3) Evlenme ile Türk vatandaşlığını kazanan yabancılar evlenmenin butlanına karar verilmesi halinde evlenmede iyiniyetli iseler Türk vatandaşlığını muhafaza ederler." hükmü öngörülmüştür. Öte yandan, Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 25. maddesinde; "(1) Kanunun 16 ncı maddesinde sayılan şartları taşıyanlar evlenme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir. (2) Başvuruda bulunan yabancı hakkında müracaat makamlarınca araştırma yapılır. Araştırma sonucunda yabancının; a) Bir Türk vatandaşı ile üç yıldan beri evli olmadığı, b) Evliliğin boşanma veya müracaat tarihinden önce ölüm gibi nedenlerle son bulduğu, c) Herhangi bir suçtan dolayı yargılamasının devam ettiği veya hükümlü ya da tutuklu olduğu, ç) 26 ncı madde uyarınca istenen belgeleri ibraz edemediği, anlaşıldığı takdirde başvurusu kabul edilmez ve bu hususta ilgilisine gerekli tebligat yapılır..." hükmü, 26. maddesinde; (1) Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunan yabancı adına müracaat makamlarınca aşağıda belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir: a) İsteği belirten form dilekçe. b) Türk vatandaşı eşe ait müracaat makamlarınca sistemden alınan nüfus kayıt örneği. c) Kişinin hangi devlet vatandaşı olduğunu gösteren pasaport veya benzeri belge, vatansız ise temininin mümkün olması halinde buna ilişkin belge. ç) Kişinin kimlik bilgilerini gösteren doğum belgesi veya nüfus kayıt örneği gibi belge. d) Yerleşim yeri Türkiye’de bulunuyor ise en son tarihli ikamet tezkeresi. e)Herhangi bir suç nedeniyle hakkında kesinleşmiş mahkeme kararı bulunuyor ise onaylı bir örneği. f) Kişinin doğum tarihinin ay ve günü bulunmuyorsa, doğum tarihinin tamamlanması için ülkesinin yetkili makamlarından alınmış belge, belgenin temin edilememesi halinde ise 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 39 uncu maddesi gereğince işlem yapılmasını kabul ettiğine dair imzalı beyanı. g) Hizmet bedelinin Maliye veznesine yatırıldığını gösteren makbuz." hükmü, 27. maddesinde; "(1) Evlenme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen ve başvuruda aranan şartları taşıdığı anlaşılan yabancı adına 26 ncı maddede belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir ve yabancı hakkında il emniyet müdürlüğünden soruşturma yapılması istenir." hükmü, 28. maddesinde; "(1) İl emniyet müdürlüğünce evlenme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancının; a) Aile birliği içinde yaşayıp yaşamadığı, b) Evlilik birliği ile bağdaşmayacak şekilde fuhuş yapmak ve fuhuşa aracılık etmek gibi davranışlarının olup olmadığı, c) Türk vatandaşlığını kazanmasında millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunup bulunmadığı,mhususları araştırılır ve oluşan olumlu veya olumsuz kanaat soruşturma formuna açık bir şekilde yazılır. Soruşturma formuna soruşturmaya ilişkin tutanaklar da eklenir. (2) Soruşturması tamamlanan yabancının dosyası il müdürlüğüne iade edilir. Dosya gerekli inceleme ve araştırma yapılmak üzere il müdürlüğünce komisyona gönderilir." hükmü, 29. maddesinde; "(1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancı ve eşi, komisyon tarafından ayrı ayrı ve birlikte mülakata tabi tutulmak suretiyle evliliğin gerçek bir evlilik ya da Türk vatandaşlığını kazanmak amacıyla yapılmış bir evlilik olup olmadığı araştırılır. (2) Mülakat sonucunda oluşan kanaat evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin mülakat formuna yazılır. İl müdürlüğünce dosya karar alınmak üzere Bakanlığa gönderilir." hükmü , 30. maddesinde; "(1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen ve başvuru için gerekli şartları taşıyan yabancı adına 26 ncı maddede belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir. (2) Konsolosluk işlemlerinden sorumlu muavin konsolos veya daha üst yetkili tarafından yabancı kişi ve eşi ayrı ayrı ve birlikte, evliliğin gerçek bir evlilik ya da Türk vatandaşlığını kazanmak amacıyla yapılmış bir evlilik olup olmadığının tespiti için mülakata tabi tutulur. (3) Mülakat sonucunda oluşan olumlu veya olumsuz kanaat evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin mülakat formuna açık bir şekilde yazılır. (4) Yabancının bulunduğu devletin kanunları izin verdiği takdirde sabıka kaydı istenir ve yabancının Türk vatandaşı eşi ile evlilik kaydının resmi makamlarda bulunup bulunmadığı araştırılarak elde edilen bilgi ve belgeler dosyaya eklenir ve karar alınmak üzere Bakanlığa gönderilir." , ''Araştırma, soruşturma ve geçerlilik süresi'' başlıklı 72. maddesinin 5. fıkrasında ise, "İlgili kurumlarca yapılan araştırma sonucunda Anayasa ile kurulu devlet düzenini yıkma yolunda faaliyette bulunduğu, bu faaliyetlerde bulunanlarla işbirliği yaptığı veya bunları maddi olarak desteklediği, Türkiye Cumhuriyetinin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğüne karşı yurt içinde veya dışında, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarla ilgili faaliyetlerde bulunduğu, isyan, casusluk ve vatana ihanet suçlarına katıldığı, silah ve uyuşturucu madde kaçakçılığı, insan kaçakçılığı ve insan ticareti yaptığı veya bunlarla ilişki içerisinde bulunduğu tespit edilenler ile taksirli suçlar hariç olmak üzere ertelenmiş, zamanaşımına uğramış, hükmün açıklanması geriye bırakılmış, paraya çevrilmiş veya affa uğramış olsa dahi, altı aydan fazla hapis cezası alanlar Türk vatandaşlığını kazanamaz. "İlgili kurumlarca yapılan araştırma sonucunda Anayasa ile kurulu devlet düzenini yıkma yolunda faaliyette bulunduğu, bu faaliyetlerde bulunanlarla işbirliği yaptığı veya bunları maddi olarak desteklediği, Türkiye Cumhuriyetinin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğüne karşı yurt içinde veya dışında, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarla ilgili faaliyetlerde bulunduğu, isyan, casusluk ve vatana ihanet suçlarına katıldığı, silah ve uyuşturucu madde kaçakçılığı, insan kaçakçılığı ve insan ticareti yaptığı veya bunlarla ilişki içerisinde bulunduğu tespit edilenler ile taksirli suçlar hariç olmak üzere ertelenmiş, zamanaşımına uğramış, hükmün açıklanması geriye bırakılmış, paraya çevrilmiş veya affa uğramış olsa dahi, altı aydan fazla hapis cezası alanlar Türk vatandaşlığını kazanamaz." düzenlemeleri yer almıştır. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca, evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılabilmesi için talepte bulunan kişinin öncelikle bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldır evli olması, aile birliği içinde yaşaması, evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmaması, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmaması ve vatandaşlık için başvuran kişilerin bu şartların tümünü taşıyıp taşımadıklarının tespitinin Yönetmelik hükmü uyarınca İl Emniyet Müdürlükleri tarafından yapılacak detaylı bir araştırma sonucu ortaya konulması gerekmektedir. Dava dosyasının incelenmesinden, xx uyruklu davacının xx xx tarihinde Türk vatandaşı olan xx xx adlı kişiyle evlendiği, bu evliliğinden bir çocuğunun bulunduğu, evlenme yoluyla Türk vatandaşlığına alınma talebiyle xx Valiliği'ne müracaatta bulunduğu, davacı hakkında yapılan araştırma ve inceleme sonucunda mevzuatta aranan şartları taşımadığının değerlendirilerek başvurusunun reddine karar verilmesi üzerine görülmekte olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır. Bakılan davada, davalı idarece davacı ve eşi hakkında hakkında yapılan tahkikat neticesinde düzenlenen formlarda; evliliklerin aile birliğini kurmaya yönelik olduğu, evliliklerinin aynı çatı altında devam ettiği, davacının ahlaki durumunun iyi olduğu ve suç kaydının bulunmadığı ancak davacının ve eşinin xx xx tarihinde sonra Bank Asya'da hesap hareketlerinin bulunduğu, davacının eşinin doğrudan örgütsel faaliyetine rastlanılmadığı ancak FETÖ/PDY terör örgütü ile iltisaklı şahıslara müzahir olabileceği yönünde bilgiler elde edilmesi nedeniyle davacının milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunduğu gerekçesiyle vatandaşlık talebinin reddedildiği görülmekte ise de; UYAP ortamında yapılan araştırmada davacı ve eşi hakkında FETÖ/PDY terör örgütü ile iltisakı nedeniyle açılan herhangi bir ceza soruşturması veya kovuşturması bulunmadığı, yine davacıya ait Bank Asya hesap hareketleri incelendiğinde; FETÖ/PDY terör örgütüne yardım mahiyetinde herhangi bir kayda rastlanmadığı ve dava dosyasında davacının FETÖ/PDY terör örgütü ile irtibatlı veya iltisaklı olduğunu gösteren başkaca somut bir bilgi veya belge bulunmadığı anlaşıldığından davacının mili güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunduğunun kabulü mümkün görülmemiştir. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun 10.maddesinde, aranan şartları taşımanın vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamayacağı kurala bağlanmak suretiyle Devletin hükümranlık hakkının doğal bir sonucu olarak yabancıları Türk Vatandaşlığına kabul edip etmeme konusunda idarenin takdir yetkisi bulunduğu açıktır. Bu yetkinin ancak kanunun temel ilkeleri, kamu yararı ve hizmet gerekleri gözardı edilerek kullanıldığının kanıtlanması ya da idari yargı merciince saptanması halinde, dava konusu edilen idari işlemin sebep ve maksat yönlerinden hukuka aykırılığı sebebiyle iptalini gerektireceği kuşkusuzdur. Bütün idari işlemler, nihai olarak kamu yararını gerçekleştirme hedefine yönelmek durumunda olduğundan idari işlemin amaç unsuru bakımından hukuka aykırı sayılabilmesi için idari işlemin tesis edilmesinde kamu yararı dışında bir amacın gözetilmiş olması gerekir. Anayasa Mahkemesi kararlarında kamu yararı kavramından ne anlaşılması gerektiği "genel olarak, bireysel, özel çıkarlardan ayrı ve bunlara üstün olan toplumsal yarar" şeklinde ifade edilmiştir. Bu durumda, evlilik yoluyla Türk Vatandaşlığını kazanmasına engel bir mahkumiyeti bulunmayan xx uyruklu davacının 5901 sayılı Kanun'un 16. maddesinde öngörülen aile birliği içinde yaşadığı, evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmadığı, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali olmadığı, soruşturma ve mülakat formlarında evlilikleri ile ilgili değerlendirmelerin olumlu olduğu, davacının eşinden bir çocuğunun bulunduğu dikkate alındığında, Anayasanın yukarıda metni verilen 41. maddesi ile güvence altına alınan aile birliğinin zarar görebileceği sonucuna varıldığından, davacının vatandaşlık başvurusunun reddedilmesinin hukuka aykırı olduğu, çocukların korunması bağlamında hakkaniyetle bağdaştırılamayacağı sonucuna varılmıştır. Nitekim Ankara Bölge İdare Mahkemesi 10.İdari Dava Dairesi'nin 02.10.2019 tarih ve E:2019/1476, K:2019/1591 sayılı kararı da bu yöndedir. Açıklanan nedenlerle, dava konusu işlemin İPTALİNE, aşağıda dökümü yapılan 410,55 TL yargılama gideri ile karar tarihinde yürürlükte bulunan AAÜT uyarınca duruşmalı işler için belirlenen 2.590,00 TL vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, artan posta avansının kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde Ankara Bölge İdare Mahkemesi'ne istinaf yolu açık olmak üzere, xx xx tarihinde oybirliğiyle karar verildi.     Başkan ALİ ÜN 38451 Üye RÜYA GÜMÜŞBOĞA TEPE 195097 Üye MEHMET YİLMAZ 182350 t

ÇEK NEDİR? Ticari hayatta sıklıkla karşılaşılan ve kullanılan çek, Türk Ticaret Kanunu’ndaki hükümler uyarınca düzenlenen ve ödeme aracı olarak kullanılan bir kıymetli evrak türüdür. Çek, Ticaret Kanunu’nda belirtilen şekil şartlarına uyularak oluşturulabilir. Senet metninde ‘çek’ kelimesi, ödeyecek kişinin ticaret unvanı, düzenleyenin imzası, ödeme tarihi gibi unsurları içermelidir. Ödeme yeri veya düzenleme yerine ilişkin bilgilerden birinin bulunmaması halinde ödeyecek kişinin ticaret unvanında belirtilen yer, ödeme yeri olarak kabul edilir.   ÇEKİ KİMLER NASIL DÜZENLEYEBİLİR? Çekte üçlü bir ilişki söz konusudur. Keşideci çeki düzenleyen kimseye verilen isimdir. Çekte muhatap mutlaka bir banka olmak zorundadır. Çeki düzenleyen kişi yani keşideci çeki kanundaki şekil şartlarına uygun bir şekilde düzenler ve tahsil edilmesi için bir bedel belirler. Belirlenen bu bedelin lehtar olarak isimlendirilen üçüncü bir kişiye ödenmesi veya lehtarın çek bedelini tahsil edebilmesi amacıyla muhataba yetki verir.   ÇEKTE İBRAZ SÜRELERİ Çekte vade yoktur bu sebeple biraz edildiğinde ödenen bir kıymetli evraktır. Ancak ödeme yerlerine göre çekte birtakım ibraz süreleri düzenlemiştir. Çek, keşide edildiği yerde ödenecekse ibraz süresi 10 gündür. Buradan anlaşılması gereken düzenlendiği yer ile ödemesinin yapılacağı bankanın aynı yerde olmasıdır. Aksi durumda yani keşide edildiği yerden farklı bir yerde ödenecekse ibraz süresi 1 aydır. Türkiye’de keşide edilen çek başka bir ülkede ödenecekse aynı kıtada bulunan ülkeler için ibraz süresi 1 ay, farklı kıtalarda yer alan ülkeler için ibraz süresi 3 aydır.   ÇEKTE ZAMANAŞIMI SÜRESİ Çekte zamanaşımı süresi ibraz süresinin bitiminden itibaren 3 yıldır. Zamanaşımına uğramış bir çeke ilişkin olarak icra takibi başlatılması mümkün değildir.   KARŞILIKSIZ ÇEK İbraz süresi içerisinde, bankaya ibraz edilmesine rağmen yeterli karşılığı olmadığından kısmen veya tamamen ödenemeyen çek türüdür. Karşılıksız çek düzenleme fiiline ilişkin cezai yaptırımlar Çek Kanunu’nun 5. Maddesinde düzenlenmiştir. bir yaptırımdan söz edebilmek için suç konusu çekin kanundaki şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş olması gerekir. Çekin karşılıksız olduğunun tespit edildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde icra ceza mahkemesine şikâyet yoluyla başvurulabilir. Karşılıksız olduğu tespit edilen çeki düzenleyen kişi hakkında şikâyet üzerine 1500 güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak hükmedilen para cezası, çekin tahsil edilemeyen kısmından daha az olamaz. Mahkeme yargılama sırasında koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek açma yasağı koyabilir.     YARGITAY KARARLARI Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2020/165E. 2020/794K. ‘..5941 sayılı Çek Kanunu'nun 5/1. maddesinde düzenlenen "karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme" suçunun işlendiği tarih; çekin bankaya ibraz edilerek "karşılıksızdır" işlemine tabi tutulduğu tarihtir. Yükletilen suçun sanık tarafından işlendiğinin kanuna uygun olarak yürütülen duruşma sonucu saptandığı, bütün kanıtlarla aşamalarda ileri sürülen iddia ve savunmaların temyiz denetimini sağlayacak biçimde ve eksiksiz sergilendiği, özleri değiştirilmeksizin tartışıldığı, vicdani kanının kesin, tutarlı ve çelişmeyen verilere dayandırıldığı, Eylemin doğru olarak nitelendirildiği ve Kanun'da öngörülen suç tipine uyduğu, Cezanın kanuni bağlamda uygulandığı, CMK'nin 289. maddesinde yer alan hukuka kesin aykırılık hallerinin bulunmadığı ve Bölge Adliye Mahkemesinin temyiz olunan hükmünün hukuka uygun bulunduğu, Anlaşıldığından, sanık müdafiinin temyiz nedenleri yerinde görülmediğinden, tebliğnameye aykırı olarak, CMK'nin 302/1. maddesi gereği TEMYİZ İSTEMİNİN ESASTAN REDDİNE,.’ Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2019/33109E. 2020/796K. ‘..somut uyuşmazlıkta; İlk derece mahkemesi tarafından, sanıklar hakkında "karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme" suçundan açılan davanın şikayetçinin yetkili hamil olmaması nedeniyle şikayet hakkının düşürülmesine karar verilmiş, müşteki vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması sonucu; Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesince yapılan duruşmalı istinaf incelemesi sonucunda, 21.01.2019 tarihinde, sanıkların eylemlerinin suç oluşturduğu sabit olmakla her birinin ayrı ayrı öncelikle 1150 gün adli para cezasıyla, devamla günlüğü 100 TL'den paraya çevrilerek çekin karşılıksız kalan kısmından az olmamak üzere 115.000 TL adli para cezasıyla cezalandırılmalarına ve güvenlik tedbirlerine dair ilk kez mahkumiyet hükmü verilmiştir. Hükme karşı sanıklar müdafii tarafından yapılan temyiz başvurusu hakkında, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından temyiz isteminin reddine dair ek karar verilmiş ve bu karara karşı da süresinde temyiz başvurusunda bulunulduğu görülmüştür. Dosya henüz temyiz incelemesinde iken, sanıklar müdafii tarafından önce sanıklar Hakkı … ve ... için müştekinin şikayetten vazgeçmesi nedeniyle cezanın düşürülmesinin talep edildiği, ilk derece mahkemesince şikayetten vazgeçme nedeniyle düşme kararı verildiği, devamla şikayetten vazgeçmenin çek üzerinde müşterek imzası bulunan ... için de sirayet edeceğinden bahisle yapılan talep üzerine yine ilk derece mahkemesi tarafından sanık ... için de şikayetten vazgeçme nedeniyle düşme kararı verildiği ve bu kararlara karşı istinaf yolunun açık olduğu görülmüştür. Anayasa Mahkemesinin iptal kararı üzerine 7165 sayılı Kanunla yeniden düzenlenen CMK'nin 286/2-d maddesindeki şartlar, somut uyuşmazlık bakımından "ilk kez verilen mahkumiyet hükümlerinin tarihi itibariyle" oluşmamıştır. Dolayısıyla, iki dereceli yargılanma hakkı, Bölge Adliye Mahkemesince tesis edilen hükümle sağlanan sanıklar hakkında kurulan hükmün temyize tabi olmadığı anlaşılmakla, Temyiz edilen hükmün, CMK'nin 286/2-e maddesi gereği temyiz edilemez olduğu ve Bölge Adliye Mahkemesince verilen ek kararın yerinde olduğu saptandığından, TEMYİZ İSTEMİNİN, tebliğnameye uygun olarak, 5271 sayılı CMK'nin 298/1. maddesi gereği REDDİNE  

15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan darbe girişimi sonrası yayınlanan OHAL KHK’ları ile 100.000’den fazla kamu çalışanı, bir daha kamu hizmetinde istihdam edilmemek üzere görevden çıkarılmıştır. Ancak bu hukuki sonuçlar başkaca bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan KHK hükümleriyle doğmuştur. Anayasa Mahkemesi ise o dönemde çıkarılan OHAL KHK’larının ve içeriğinde bulunan maddelerin anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan iptal davalarını, iptali istenen düzenlemelerin olağanüstü hal kapsamında çıkarılmış olduğu gerekçesiyle içeriksel bir inceleme yapmaksızın reddetmiştir. İdari yargı ise, her ne kadar bahse konu listelerde isimleri yer alan kişiler üzerinde kurulan işlemler, düzenleyici nitelikte olmamaları ve belirli bir kişi ve duruma ilişkin olmaları sebebiyle bu mercilerce bahse konu işlemler idari işlem sayılmamış ve ilk inceleme aşamasında reddedilmişlerdir. Yargının bu kararları ve Anayasa Mahkemesinin konuya yaklaşımı üzerine, iç hukukta tüketilecek herhangi bir yol bulunamamıştır. Bu nedenle KHK ile mesleklerinden çıkarılan kişilerin, hak ihlali iddiasıyla AİHM’e bireysel başvuruda bulunabilmesi yolu da açılmıştır. Ancak, yüksek mahkemenin de tavsiyeleri ile iç hukukta sürdürülebilecek bir denetim yolunun varlığına ihtiyaç duyulmakla 02/01/2017’de Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kurulmuştur. Ardından AİHM tarafından da kabul edilebilirlik kriteri olarak OHAL Komisyonuna başvurmuş olmak iç hukukta tüketilmesi gereken bir yol olarak belirtilmiştir. 7075 sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun ile kurulan OHAL Komisyonlarının mezkûr kanuna göre görevlerinden biri de, OHAL KHK’ları ile kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarma ya da ilişiğinin kesilmesi hakkında tesis edilen işlemlerin incelenmesidir. Bu inceleme dosya üzerinden yapılacak olup inceleme sonucu kabul ya da ret kararı verilecektir. Bu başvuruların kabulü halinde, kişilerin görevden çıkarılmasına dair KHK hükümleri tüm hüküm ve sonuçlarıyla ortadan kalkmış sayılacaktır. Bununla birlikte göreve başlayanlara, kamu görevinden çıkarılma tarihlerini takip eden aybaşından göreve başladıkları tarihe kadar geçen süreye tekabül eden mali ve sosyal hakları ödenir. Tüm bunlarla birlikte, kabul kararı verilmesi halinde, bağlı çalışılan ve göreve iade kararı verilen kuruma bir dilekçeyle başvurarak göreve iade ve hukuka aykırı görevden çıkarma kararın verildiği tarih ile göreve iade tarihi arasındaki sürede ödenmesi gereken hak ve alacaklarının yasal faiziyle ödenmesi talep edilmelidir. Ayrıca, kanunen, başvurunun kabulü halinde kişilerin görevden çıkarılmasına dair KHK hükümleri tüm hüküm ve sonuçlarıyla ortadan kalkacağından eğer KHK ile görevden çıkarma gerçekleşmiş olmasaydı kişinin bulunacağı derece ve kademeye ilerlemesi de yapılmalıdır. Bu taleplerden herhangi birinin reddedilmesi yahut kısmen kabul edilmesi halinde, idare mahkemeleri nezdinde dava açma hakkı saklı bulunmaktadır. Yukarıda anlatıldığı üzere, OHAL Komisyonunda verilen kabul kararını takiben, geçmiş döneme ilişkin maaş, ek ders ücreti, EGM gibi kurumlarda fazla çalışma ücreti, AGİ (asgari geçim indirimi bedeli) gibi kalemlerin tümü yasal faizleriyle birlikte ödenebilmektedir. Bununla birlikte, her ne kadar kanun hükmünde, başvurusu hakkında kabul kararı verilenlerin kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunulamaz ibaresine yer verilmiş olsa da, kanımızca bu hüküm anayasada kendine yer bulan ve temel insan haklarından olan hak arama özgürlüğüne aykırılık teşkil etmektedir. Bu sebeple, bu neviden taleplerin, ilgili kanun hükmünün anayasaya aykırılık sebebiyle normlar hiyerarşisine göre iptal olması gerekliliği sebebiyle ilgili kurumlara sunulabileceği kanaati de mevcuttur. Göreve iade halinde, başvurucunun eski kadrosuna atanmaması durumunun itibarı olumsuz etkileyeceği kanaatiyle Anayasa Mahkemesi 2019/93 K. İle başvurucuların eski kadrosundan daha aşağı bir pozisyonda çalıştırılamacağına hükmetmiştir. KHK listelerinde yahut bu listelere bağlı olarak hazırlanmış haberlerde ismi geçen fakat haklarında OHAL Komisyonunca göreve iade kararı verilmiş yahut beraat kararı bulunan kişilerin ise, kişilik haklarını zedeleyen bu yayınlardan isimlerinin çıkarılmasını talep etme hakları da bulunmaktadır. Tüm bu talepler, görevli ve yetkili merciilere yöneltilmeli ve açılan davalar takip edilerek sonuca bağlanmalıdır.   Gizem Bölükbaşı

Tüm dünyada ve ülkemizde etkilerini göstermekte olan COVID-19 pandemisi sebebiyle günlük yaşantımızda değişimler olmakla beraber, pandeminin hukuki yansımalarını da gerek birinci derece mahkemeleri gerekse de istinaf mahkemeleri nezdinde verilen kararlarla görmekteyiz. Pandemi sebebiyle, ülkemizde de “hayata kısa bir mola” verilmiş ve tüm ülke bu mola sebebiyle hafta sonları evlerine kapanmış, bu da çoğu sektörde iş görmekte olan vatandaşlarımızın maddi olarak güçlük çekmesine sebep olmuştu. Sözleşmeler esasında “pacta sund servanda” olarak Roma Hukuku’ndan bu yana gelmiş olan “ahde vefa ilkesi”ne bağlıdır. Buna göre, sözleşmenin tarafları her durumda sözleşmeye riayet etmeli, ona sadık ve sonuçlarıyla bağlı kalmalıdır. Ancak, bu ilkeye kesin ve sıkı bir bağlılığın hayatın doğal akışına aykırı olduğu ve tarafların sözleşme kuruluşunda öngöremeyeceği sebeplerin sözleşmenin ifasını engelleyebileceği açıktır. Bu sebeple süreli ve sürekli borç ilişkilerinde bu ilkeye bir istisna getirilmiş ve sözleşmenin yapıldığı sıradaki şartlara nazaran sonradan gerçekleşen değişikliklerin sözleşme ilişkisine etki yapıp yapmayacağı taraflarca veya kanunda öngörülmüşse, bu hususta tarafların anlaşmasına yahut kanundaki esasa uyulur denmiştir.  III. Aşırı ifa güçlüğü MADDE 138- Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır. Bu madde hükmü yabancı para borçlarında da uygulanır. “Aşırı ifa güçlüğü” borçluya sözleşmeyi sona erdirme imkanını da vermiş olması sebebiyle Türk Borçlar Kanunu’nun “borcun sona ermesi” başlığı altında incelenmiş olsa da, esasında borçluya “sözleşmeyi uyarlama” imkanı da tanımıştır. Yeni Borçlar Kanunu’nun kabul edilmesinden önce, dürüstlük kuralı ışığında öğretide ve yargı kararlarında sıkça rastladığımız bu “uyarlama” kurumu, yeni kanunun kabulüyle kendine ayrı bir başlıkta yer bulmuştur. Sözleşmeden dönme ve sözleşmeden vazgeçme ise çok farklı yollardır. Aynı zamanda sözleşme değişikliği de makalemiz içeriğine göre farklı konulardan biridir. Bu maddeye göre, hakimin sözleşmede değişikliğe karar verebilmesi bir takım şartlara bağlanmıştır. Bunlar:

1. Zaman içinde devam eden sözleşme ilişkisinde tarafların edimleri arasındaki denge, borçludan sonuçları yüklenmesi istenemeyecek kadar büyük ölçüde bozulmuş olmalıdır. Öğretide buna “işlem temelinin çökmesi” denilmektedir. Buna göre, tarafların işlemi yapmalarına maddi temel oluşturan şartlardaki bazı değişiklikler artık o işlemin havada kalmasına sebep olur ve feshini ya da yeni şartlara göre ayarlanmasını isteme imkanı sağlar. Nihayetinde sözleşmenin içerisinde bir “edimler arası denge” bulunduğu varsayılır, bunun bozulması işlem temelinin çökmesi sonucunu doğurur. Bu sebeple borçludan sözleşmedeki edimini yerine getirmesini beklemek sözleşme adaletine dolayısıyla dürüstlük kuralına aykırı olacaktır. Ancak belirtmek gerekir ki, denge büyük ölçüde bozulmuş değilse, borç sözleşmeye göre ifa edilecektir. Bununla birlikte, aşırı ifa güçlüğü sözleşme yapıldığı sırada mevcut olup borçlu bakımından fark edilmemişse; bunda ne kadar haklı olursa olsun, uyarlama hükümlerine başvurulamaz. Bu durumda, eğer şartları oluşmuşsa Türk Borçlar Kanunundaki “yanılma” yahut “temel hatası” hükümlerine göre iptale konu olabilir.
2. Edimlerin dengesindeki bu bozulma, sözleşme yapılırken öngörülemeyen olağanüstü sebeplerden ileri gelmelidir. Ancak, bozulma sözleşmenin kurulması aşamasında öngörülebilecek durumdaysa fakat borçlunun özen göstermemesi sebebiyle bu olguyu dikkate almamış olması halinde uyarlama hükümlerine başvurulamayacaktır.
3. Ortaya çıkan olağanüstü durumda borçlunun herhangi bir kusurunun bulunmaması gerekmektedir.
4. Borçlu, ifası aşırı güçleşen edimini yerine getirmemiş yahut ifa güçlüğünden kaynaklanan haklarını saklı tutarak edimini yerine getirmiş olmalıdır.

Tüm bu şartların gerçekleşmesi halinde, taraflar şifahen sözleşmenin uyarlanması kararı alamaz. Bu hak muhakkak mahkemeye başvurmak suretiyle dava açarak kullanılmalıdır. Aşırı ifa güçlüğüne uğrayan taraf kural olarak hakimden yalnızca sözleşmenin uyarlanmasını isteyebilir, sözleşmeden dönmeyi tercih edemez. Ancak, somut olayda sözleşmenin uyarlanması mümkün görünmüyorsa sözleşmeden dönebilir. Hakim bu konuda re’sen araştırma yapacaktır. Fakat bu yönde bir talep yoksa, hakim re’sen dönme kararı veremez. Kanuna göre, tarafların şifahen sözleşmeden dönebilecekleri yönünde yorum yapılabilir ancak bu konuda bir uyuşmazlık çıkması ve bu uyuşmazlığın mahkemeye taşınması halinde hakim somut olayda uyarlamanın mümkün olduğu kararı verirse, sözleşmeden dönme geçersiz sayılacak, borçlu bu sırada temerrüde düşmüşse, uyarlamaya rağmen bundan doğan zarardan mesul olacaktır. Bu sebeple, sözleşmeden dönme kararı alınmış olsa bile, bu hakkın mahkemeye başvurarak kullanılması önerilmektedir. Hakim uyarlama yöntemi ve miktarını belirleme konusunda serbesttir. Edimin miktarını azaltabilir, taksitlendirebilir, taksitleri arttırabilir yahut karşı edimin arttırılmasına karar verebilir. Bu uyarlama hakkaniyet çerçevesinde taraflar arasındaki dengenin yeniden sağlanması amacıyla ve bu çerçeve içerisinde yapılır.  Türk Borçlar Kanunu’nun 138. Maddesinde açıkça belirtildiği üzere, sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşmelerde (örneğin, kira sözleşmeleri) uyarlamanın mümkün görülmediği hallerde sözleşmeden dönme değil sözleşmenin feshi yoluna gidilir. Bu da sözleşmeyi geçmişe etkili olarak değil ileriye etkili olarak sona erdirir. Ezcümle, salgının yarattığı etkinin tüm sektörleri aynı şekilde etkilemiş olduğundan bahsedilemeyeceğinden, kanunen tüm sözleşmeler üzerinde genel geçer bir tedbir alınması mümkün olmamıştır. Bu sebeple, mahkemeye uyarlama istemiyle başvurulması halinde, mahkemece, salgının başvurucu üzerindeki etkileri araştırılacak ve bu etkilerin sözleşme dengesini bozup bozmadığı, bozduysa hangi ölçüde bozduğu belirlenecektir. Nihayetinde, COVID-19 özelinde, borçlunun dengeyi bozan olağanüstü durumu kendisinin yaratmadığı açıktır. Bu sebeple, sözleşme dengesinin bozulduğu kabul edildiğinde karşılıklı edimlerin dengelenmesi sağlanacaktır. Karşılıklı edimlerin gerçekleştirilmesi için borçlunun üzerinde doğan bu ağırlığın giderilmesi için, edimde indirime gidilmesi kararı alınabilmesi mümkündür. Stj. Av. Gizem BÖLÜKBAŞI