Vergi Usul Kanunu m. 359’da kaçakçılık suçları ve cezaları düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu düzenleme uyarınca, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyen ile sahte belge oluşturan ya da kullanan kişiler bu madde kapsamında cezalandırılacaktır.
Öncelikle muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgelerin ve sahte belgelerin ne ifade ettiğinin açıklanması gerekir. Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler gerçek bir duruma konu olmakla birlikte işlem veya durumu niteliği veya miktarı itibariyle olduğundan farklı bir şekilde düzenlenen belgelerdir. Sahte belgeler ise gerçek olmayan bir durumun varmış gibi düzenlendiği belgelerdir.[1]
Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler ile sahte belgelere ilişkin maddenin ilgili kısmı şu şekildedir (VUK m. 359/a-b):
- Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan;
- Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler,
- Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar,
- b) Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belge, sahte belgedir.
Maddenin ilgili kısmında gösterildiği üzere, bu suçlar Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenen özel bir hüküm niteliğinde olup söz konusu suçun işlenmesi halinde Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen belgede sahtecilik hükümleri uygulama alanı bulmayacaktır.
Sahte fatura düzenleme suçunda ise düzenlenen faturalar gerçek olmayan bir durumu yansıtmaktadır. Bu mahiyetteki faturalar ‘naylon fatura’ olarak adlandırılmaktadır. Bu suçların işlenmesindeki temel amaç az veya hiç vergi ödememektir; bu nedenle gerçekte var olmayan bir durum faturaya yansıtılmaktadır.
Örnek Karar: Yargıtay 11. CD. 2018/3770 E., 2020/3927 K. 06.07.2020 Ta Kararı: …kayıtlarının vergi kayıtları ile ticari defterle uyumlu hale getirmek için gerçek bir muamele ve durum olmadığı halde bunlar varmış gibi gider pusulası ve fatura düzenlenmesi halinde de 213 sayılı VUK 359. maddesinde düzenlenen “sahte belge-fatura düzenleme” suçu ayrıca oluşur…
Son olarak kanunda bu suçu işleyen kişilerin üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı öngörülmüştür.
Örnek Yargı Kararı: Yargıtay 11. CD. 2021/9853 E., 2021/6099 K., 30.06.2021 Ta. Kararı
…Mükellefin sahte belgelerdeki mal ve hizmetleri aldığı ancak belgelendiremediği bu giderini sahte belge kullanmak suretiyle kayıtlarına yansıtması nedeni ile matrahın hesaplanmasında sahte belge tutarındaki maliyetinin kabul edilebilir olması durumu sahte belge kullanma suçunun oluşumuna etki etmeyecektir. Zira vergi kaçakçılığı suçlarının oluşması için vergi kaybının (vergi zararı) oluşması aranmamaktadır. Ancak bu durum idari nitelikteki usulsüzlük cezası ve diğer vergi cezalarında dikkate alınabilecektir…
Fatma Aslıhan BEJI
[1] Yurtsever, Hatice, Kritik Kontrol Noktası Analiziyle Sahte Belge ve Yanıltıcı Belge Ayırımı,
https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/09.Hatice.YURTSEVER.pdf, s. 413.