17.04.2020 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan 7244 Sayılı Kanun uyarınca, 6585 Sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanuna ek madde eklenerek, fahiş fiyat uygulamasının tespit edilmesi halinde idari para cezası uygulanacağı kararlaştırılmıştır. 6585 Sayılı Kanun, perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçiş işlemlerinin kolaylaştırılması, perakende ticaretin serbest piyasa ortamında etkin ve sürdürülebilir rekabet şartlarına göre yapılması, tüketicinin korunması, işletmelerin dengeli bir şekilde büyüme ve gelişmesinin sağlanması amacıyla düzenlenmiştir. Nitekim, koronavirüsün sebebiyet vermiş olduğu bu olağanüstü dönemde, üreticinin ve alıcının korunması amacıyla fahiş fiyat artışının önüne geçilmek istenmektedir. ‘’Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamaz.’’ ifadesi ile bu hususa ilişkin amir hüküm getirilmiştir.
Dolayısıyla, Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen kurul ile üreticinin, tedarikçinin ve perakendeci işletmelerin mal veya hizmetlere ilişkin denetiminin yapılacağı duyurulmuştur. Buna istinaden, 28.05.2020 tarihli Resmî Gazetede ’de yayımlanan Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu Yönetmeliğinde; olağanüstü hâl, afet ve ekonomik dalgalanma dönemleri ile diğer acil durumlarda faaliyet gösterecek olan kurulun, üreticilerin ve perakendecilerin fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarının denetleyeceği usuller belirlenmiştir.
Dünya genelinde koronavirüsün sebep olduğu pandemi süreci her ne kadar ülkemizde olağanüstü hâl olarak ilan edilmemiş ise dahi, birçok kurum ve kuruluş ile insanların faaliyetlerini askıya alması, alışveriş merkezleri, restoran, kafe, bar vb. birçok hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin kapalı olması, bunun yanı sıra eğitim ve öğretiminin internet üzerinden sağlama yoluna geçilmesi gibi haller ile esasen ülkece olağanüstü halin yaşandığı bir durumdan geçilmiştir. Nitekim, hizmet sektörüne ait birçok kurum ve işletmenin kapalı olması gibi nedenlerden alternatif seçeneklerin olmamasına değin uzanan değişkenler ile bazı üretici, tedarikçi gibi hizmet vermeye devam eden yerlerde anormal bir fiyat artışının olduğu gözlemlenmiştir. Tıbbi malzemeye duyulan ihtiyaç sebebiyle yaygın olarak fiyat artışları bu ürünlerde görülmüş; maske, dezenfektan vb. gibi malzemelere arz ve talep denklemi dışında fahiş fiyat artışları uygulanmıştır. Bilhassa, tedarik zincirini zedeleyici ve ekonomik dengeyi bozucu stok faaliyetlerinin önüne geçilmek istenmesi ile yapılan düzenleme ile üreticinin korunması ve karaborsa faaliyetlerinin önüne geçilmesinin hedeflendiği görülmektedir.
Bahse konu düzenlemeden önce de uygulamada mevcut olan girdi maliyeti veya döviz kuru artışı gibi sebeplerden etkilenmemesine rağmen, etkilendiği izlenimi ile fiyat artışı uygulayan işletmelere idari ceza ve yaptırımları öngören düzenleme de esasen tüketicinin algısını koruma amacıyla getirilmiştir. Yine, tüketicinin algısının korumaya dönük bu düzenlemeye benzer bir düzenleme ile hem tüketicinin hem de yaşanan olağanüstü pandemi sürecinden algı veyahut haksız stok uygulama ile kazanç elde edilmesinin kontrol altına alınması hedeflendiğini ifade etmek yanlış olmayacaktır. Yapılan yeni düzenlemeye göre;
- Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satışında fahiş fiyat artışının tespit edildiği taktirde ve stokçuluk yapıldığı durumda; 10,000 TL’den 100,000 TL’ye kadar idari para cezası verileceği,
- Yine sayılanlar tarafından piyasada darlık yaratıcı piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara hukuka aykırı stok uygulamaları ile ulaşmasını engelleyenlere ise 50,000 TL’den 500,000 TL’ye kadar idari para cezası verileceği kararlaştırılmıştır.
Son olarak; 6585 Sayılı Kanun’un ceza hükümlerini düzenleyen 18. maddesinde, hükmedilecek idari para cezalarına konu fiilin stokçuluk diğer kanunlarda daha ağır bir cezayı gerektirmediği taktirde uygulanacağı ifade edilmektedir. Nitekim, fiilin diğer kanunlarda daha ağır bir cezayı gerektirmesi halinde 6585 Sayılı Kanun uygulanmayacaktır.
Av. Tuğçe Aslan