Hukuken geçerli bir rıza olmadan, bir insandan organ veya doku almak suç sayılmaktadır. Hukuka aykırı davranarak organ veya doku satın alma, satma ve satılmasına aracılık etme gibi davranışlarda bulunanlar, yargılanmaktadır. Rızaya bağlı olmaksızın organ ticareti bir suç olarak görülmektedir. Vücut dokunulmazlığına karşı işlenen suçlar bölümünde bulunan organ ticareti çok sık işlenen bir suçtur.
Yaşayan kişiden organ veya doku alınması, hukuken mümkün değildir. Organ veya doku verenin bazı durumlarda rızası bulunması, suç olgusunu ortadan kaldırmaktadır. Organ veya doku verilmesinin, organ ticareti olarak sayılmaması için hukuki bir geçerliliği olması gerekmektedir. Kişinin rızasının hangi durumlarda geçerli sayılacağı, Organ ve Doku Nakli Kanunu ile düzenlenmiştir.
Kişiden Organ ve Doku Alma Suçu
18 yaşını doldurmamış kişilerden organ ve doku nakli yapılması, yasaktır. 18 yaşına erişmiş olanlardan, iki tanık huzurunda ve önce sözlü sonra da yazılı olarak organ ve doku naklinin beyan edilmesi gerekmektedir. Ölüden organ ve doku nakli yapılması da organ ticareti suçlarından biri olarak görülmektedir.
Ölen kişinin sağlığında organ ve dokularını, resmi ve yazılı bir vasiyet ile bağışlamış olduğunu belirtmesi gerekir. Ölmeden önce kişi tedavi veya bilimsel amaçlar için organlarını bağışlayabilmektedir. Hukuka aykırı olarak görülen organ mafyası durumunda olan kişiye 5 ile 9 sene arasında ceza verilmektedir. Organ ve doku naklinin zorunluluk haliyle yapılması durumunda, cezada indirim yapılmaktadır.
Organ ve Doku Nakli Kanunu
29.05.1979 tarihinde yürürlüğe ”Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Nakli Hakkında Kanun” olarak girmiş olan Organ ve Doku Nakli Kanunu, bir bedel karşılığında organ naklini yasaklamıştır. Organ ve doku naklini ticaret olarak gören kişiler, organ mafyası olarak çalışmaktadır. Organ mafyası olarak organ ve doku nakli yapanlar, mahkeme tarafından kanuna uygun olarak cezalandırılmaktadır.
Kişinin hukuka aykırı bir şekilde organ ve doku nakline rızası olsa bile, organ nakli yapmak bir suç olarak nitelendirilmektedir. Organ ve doku nakline hapis cezası ile birlikte kimi zaman adli para cezası da verilmektedir. Her organ mafyası suçunda adli para cezası verilmemekte, bazı durumlarda adli para cezası uygun görülmektedir.
Organ ve Doku Ticaretinde Pişmanlık Hali
Kişi işlediği suçtan pişmanlık duyuyorsa, etkin pişmanlık devreye girmektedir. Sanık organ mafyası suçundan pişmanlık duyar ve bunu dile getirirse, cezasından indirim yapılmaktadır. Etkin pişmanlık, sadece organ ve doku ticareti suçlarında değil, bütün suçlarda uygulanmaktadır. Etkin pişmanlık, kişi hakkında verilen cezanın dörtte birine indirim yapılmasını sağlamaktadır.
Şikayete tabii olan suçlar arasında olmayan organ ve doku ticareti suçları, savcının soruşturmayı başlatmasıyla başlamaktadır. Şikayetçi olan taraf şikayetini geri aldığını belirtmiş olsa bile dava devam etmektedir. Tarafların aralarında uzlaşmış olması bile davanın seyrini değiştirmek için yeterli sayılmamaktadır ve davaya herhangi bir etkisi olmamaktadır.
Organ ve Doku Ticareti Suçunda Zaman Aşımı
Organ ve doku ticareti suçlarında zaman aşımı süresi 8 senedir. Suçun işlenmiş olduğu tarihten itibaren dava açılmazsa, zaman aşımı süresi dolmuş olmaktadır. Zaman aşımı süresinde dava açılmış olursa ve dava zaman aşımı süresi boyunca sonuçlanmazsa, dava düşmüş sayılmaktadır. Asliye Ceza Mahkemelerinde organ ve doku ticareti suçları yargılaması yapılır.
Organ ve dokularını satan kişi, durumdan pişman olup kendisine aracılık eden ve sattığı kişileri ihbar ederse, hakkında ceza verilmemesine veya indirime gidilmesine karar verilebilmektedir. Etkin pişmanlık suçunun organ ve doku ticareti suçlarında etkin olması için kişinin gönüllü olarak organ mafyasını ortaya çıkarması gerekmektedir.
Organ ve Doku Ticareti Suçunun Özellikleri
Bir örgütün faaliyeti kapsamında organ satmak suçtur. Ölüde hukuka aykırı şekilde organ ve doku nakli yapılması halinde, kişiye 1 yıl hapis cezası verilmektedir. Organ ve doku ticareti sırasında nakil yapılan kişi ölürse, kasten adam öldürme suçu aktif olmaktadır. Mahkeme organ ve doku ticareti suçunda 1 yıldan az bir ceza verirse, yanında adli para cezası da vermektedir.
Kişinin ekonomik durumu yeterli değilse, organ satmak bir suç olarak görülse de indirim uygulanabilmektedir. İnternetin yaygınlaşması ile birlikte organ ticareti için internet de kullanır hale gelmektedir. İnternetten de organ satışı yapmak, yasaktır. Sosyal medya üzerinden organ alım ve satım ilanları hızlı bir şekilde tespit edilmekte ve dava açılmaktadır.
Türk Ceza Kanunu’nda Organ ve Doku Ticareti Suçları
Türk Ceza Kanunu’nda organ satmak suç olarak düzenlenmiştir. Sadece organ ticareti suç olarak görülmemekte, ölüden izinsiz organ almak da suç niteliği taşımaktadır. Organ ve dokularını para karşılığı satan kişiler için Türk Ceza Kanunu, bir yasa düzenlemek zorunda kalmıştır. Organ ve doku ticareti suçlarında, ekonomik durum göz önüne alınmaktadır.
Organ ve doku ticareti suçlarında, ceza indirimi yapmak veya cezayı ortadan kaldırmak hakimin elindedir. Canlı insandan yapılan organ satmak işlemi böbrek ve karaciğer ile sınırlıdır. Ölü üzerinden yapılacak olan organ ve doku nakli daha geniş olup pankreas, kornea, kalp ve kalp kapakçıkları nakli yapılabilmektedir.