15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan darbe girişimi sonrası yayınlanan OHAL KHK’ları ile 100.000’den fazla kamu çalışanı, bir daha kamu hizmetinde istihdam edilmemek üzere görevden çıkarılmıştır. Ancak bu hukuki sonuçlar başkaca bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan KHK hükümleriyle doğmuştur. Anayasa Mahkemesi ise o dönemde çıkarılan OHAL KHK’larının ve içeriğinde bulunan maddelerin anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan iptal davalarını, iptali istenen düzenlemelerin olağanüstü hal kapsamında çıkarılmış olduğu gerekçesiyle içeriksel bir inceleme yapmaksızın reddetmiştir.
İdari yargı ise, her ne kadar bahse konu listelerde isimleri yer alan kişiler üzerinde kurulan işlemler, düzenleyici nitelikte olmamaları ve belirli bir kişi ve duruma ilişkin olmaları sebebiyle bu mercilerce bahse konu işlemler idari işlem sayılmamış ve ilk inceleme aşamasında reddedilmişlerdir.
Yargının bu kararları ve Anayasa Mahkemesinin konuya yaklaşımı üzerine, iç hukukta tüketilecek herhangi bir yol bulunamamıştır. Bu nedenle KHK ile mesleklerinden çıkarılan kişilerin, hak ihlali iddiasıyla AİHM’e bireysel başvuruda bulunabilmesi yolu da açılmıştır. Ancak, yüksek mahkemenin de tavsiyeleri ile iç hukukta sürdürülebilecek bir denetim yolunun varlığına ihtiyaç duyulmakla 02/01/2017’de Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kurulmuştur. Ardından AİHM tarafından da kabul edilebilirlik kriteri olarak OHAL Komisyonuna başvurmuş olmak iç hukukta tüketilmesi gereken bir yol olarak belirtilmiştir.
7075 sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun ile kurulan OHAL Komisyonlarının mezkûr kanuna göre görevlerinden biri de, OHAL KHK’ları ile kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarma ya da ilişiğinin kesilmesi hakkında tesis edilen işlemlerin incelenmesidir. Bu inceleme dosya üzerinden yapılacak olup inceleme sonucu kabul ya da ret kararı verilecektir.
Bu başvuruların kabulü halinde, kişilerin görevden çıkarılmasına dair KHK hükümleri tüm hüküm ve sonuçlarıyla ortadan kalkmış sayılacaktır. Bununla birlikte göreve başlayanlara, kamu görevinden çıkarılma tarihlerini takip eden aybaşından göreve başladıkları tarihe kadar geçen süreye tekabül eden mali ve sosyal hakları ödenir.
Tüm bunlarla birlikte, kabul kararı verilmesi halinde, bağlı çalışılan ve göreve iade kararı verilen kuruma bir dilekçeyle başvurarak göreve iade ve hukuka aykırı görevden çıkarma kararın verildiği tarih ile göreve iade tarihi arasındaki sürede ödenmesi gereken hak ve alacaklarının yasal faiziyle ödenmesi talep edilmelidir. Ayrıca, kanunen, başvurunun kabulü halinde kişilerin görevden çıkarılmasına dair KHK hükümleri tüm hüküm ve sonuçlarıyla ortadan kalkacağından eğer KHK ile görevden çıkarma gerçekleşmiş olmasaydı kişinin bulunacağı derece ve kademeye ilerlemesi de yapılmalıdır. Bu taleplerden herhangi birinin reddedilmesi yahut kısmen kabul edilmesi halinde, idare mahkemeleri nezdinde dava açma hakkı saklı bulunmaktadır.
Yukarıda anlatıldığı üzere, OHAL Komisyonunda verilen kabul kararını takiben, geçmiş döneme ilişkin maaş, ek ders ücreti, EGM gibi kurumlarda fazla çalışma ücreti, AGİ (asgari geçim indirimi bedeli) gibi kalemlerin tümü yasal faizleriyle birlikte ödenebilmektedir.
Bununla birlikte, her ne kadar kanun hükmünde, başvurusu hakkında kabul kararı verilenlerin kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunulamaz ibaresine yer verilmiş olsa da, kanımızca bu hüküm anayasada kendine yer bulan ve temel insan haklarından olan hak arama özgürlüğüne aykırılık teşkil etmektedir. Bu sebeple, bu neviden taleplerin, ilgili kanun hükmünün anayasaya aykırılık sebebiyle normlar hiyerarşisine göre iptal olması gerekliliği sebebiyle ilgili kurumlara sunulabileceği kanaati de mevcuttur.
Göreve iade halinde, başvurucunun eski kadrosuna atanmaması durumunun itibarı olumsuz etkileyeceği kanaatiyle Anayasa Mahkemesi 2019/93 K. İle başvurucuların eski kadrosundan daha aşağı bir pozisyonda çalıştırılamacağına hükmetmiştir.
KHK listelerinde yahut bu listelere bağlı olarak hazırlanmış haberlerde ismi geçen fakat haklarında OHAL Komisyonunca göreve iade kararı verilmiş yahut beraat kararı bulunan kişilerin ise, kişilik haklarını zedeleyen bu yayınlardan isimlerinin çıkarılmasını talep etme hakları da bulunmaktadır.
Tüm bu talepler, görevli ve yetkili merciilere yöneltilmeli ve açılan davalar takip edilerek sonuca bağlanmalıdır.
Gizem Bölükbaşı