4708 sayılı kanunda laboratuvar kuruluşlarının tam olarak neyi ifade ettiği ile hukuki sorumlulukları düzenlenmiş olup laboratuvar kuruluşlarının kanunda öngörülen yükümlülüklerine aykırı hareket etmesi sonucunda tabi tutulacakları idari yaptırımlar belirlenmiştir. 4708 kanun uyarınca laboratuvarlar, inşaat ile yapı malzemelerine ilişkin ham madde ve mamul maddeler üzerinde ilgili ölçütleri veya teknik şartnameleri esas alarak ölçüm, muayene, kalibrasyon yapabilen Bakanlıktan izin almış tesisleri ifade etmektedir.
Laboratuvar kuruluşları için gündeme gelebilecek idari yaptırımlar şu şekildedir:
- Uyarma cezası verilen hal: kalite sistemine ilişkin koşullar açısından tespit edilen aykırılıklar.
- 000 Türk Lirası idari para cezası verilen haller: verilen ilk uyarma cezasını gerektiren fiilin toplamda üç defa işlenmesi.
- 030 Türk Lirası idari para cezası verilen haller: örneğin alınan numunelerin numune kayıt defterine kaydının tamamlanmaması.
- İl Yapı Denetim Komisyonunun teklifi üzerine Bakanlıkça bir yıl yeni iş almaktan men cezası verilen haller: laboratuvar kuruluşunun son 3 yıl içerisinde üç farklı idari para cezasına tabi tutulmuş olması.
- Merkez Yapı Denetim Komisyonunun teklifi üzerine Bakanlıkça yapı denetim kuruluşunun izin belgesi iptal edilerek faaliyetine son verilen haller: örneğin laboratuvar kuruluşunun idarelere ya da şahıslara ibraz ettiği sonuçların gerçeğe aykırı olduğunun tespit edilmesi.
Kanunda bu düzenlemelere ek olarak şu hükümler de öngörülmüştür:
‘‘Laboratuvar kuruluşlarına uyarı cezası vermeyi gerektiren birden fazla fiilin aynı anda tespit edilmesi hâlinde kuruluşa idari para cezasına esas olmak üzere tek bir uyarı cezası uygulanır.
Laboratuvar kuruluşlarına idari para cezası vermeyi gerektiren birden fazla fiilin aynı anda tespit edilmesi hâlinde kuruluşa en fazla 15.000 Türk Lirası idari para cezası verilir.’’
Yapı denetim kuruluşlarında olduğu gibi (iki tür kuruluşun da ceza hükümleri ortaktır.) laboratuvar kuruluşlarının da hukuki sorumluluğunun yanı sıra cezai sorumluluğunun da gündeme gelebileceği unutulmamalıdır. Laboratuvar kuruluşların sorumlu tutulabileceği suçlardan birkaçı şunlardır: resmî belgede sahtecilik suçu, imar kirliliğine neden olma suçu, görevi kötüye kullanma suçu…
6306 sayılı kanunda da (madde 3) laboratuvar kuruluşlarının hukuki sorumluluğuna dair bir hüküm sevk edilmiştir: Yapı Denetimi Hakkında Kanuna göre Bakanlıktan izin belgesi almış yapı denetim kuruluşları ile laboratuvar kuruluşları, 4708 sayılı Kanuna göre belirli bir süre ile yeni iş almaktan men cezası almaları durumunda aynı süre içerisinde riskli yapı tespiti faaliyetinde de bulunamazlar.
Örnek Yargı Kararı: Yargıtay 11. CD. 2019/9191 E., 2020/1467 K. 18.02.2020 Ta. Kararı
…Sanığın özel belgede sahtecilik suçunu işlediği iddiasıyla açılan kamu davasında; 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 9/2. maddesinde, yapı denetim kuruluşunun ortak ve yöneticileri, mimar ve mühendisleri ile laboratuvar görevlilerinin bu kanun hükümleri çerçevesinde yapmaları gereken denetimi yapmadıkları halde yapmış gibi veya yapmalarına rağmen gerçeğe aykırı olarak belge düzenlemeleri halinde Türk Ceza Kanununun resmi belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerine göre cezalandırılacağının düzenlenmesi karşısında; sanığın düzenlediği evrakın bu kapsamda kalıp kalmadığının değerlendirilmesi bakımından; sanık hakkında 4708 sayılı Kanuna muhalefet suçundan açılan Antalya 8. Asliye Ceza Mahkemesinin 2010/171 esas sayılı dava dosyasının bu dosya ile birleştirilmesi, mümkün olmadığı takdirde getirtilip incelenerek özetinin duruşma tutanağına geçirilmesi ve bu dosyayı ilgilendiren delillerin onaylı örneklerinin dosya arasına alınması ve toplanan tüm deliller birlikte değerlendirilerek suç vasfının tayin edilmesi suretiyle hüküm kurulması gerekirken eksik inceleme ile karar verilmesi…
Stj. Fatma Aslıhan BEJI