İş akdinin işveren tarafından feshedilmesi halinde işçi, fesih sebebinin haklı nedene dayanmadığı veya iş akdinin feshedilmesinde kusuru olmadığına dayanarak fesih tarihinden itibaren 1 ay içinde işe iade davası açabilir. İşe iade davalarında seri muhakeme usulü belirlenmiş olup sonuçlanma süresinin olabildiğince azami olması hedeflenmiştir. Ancak uygulamada, hedeflenen azami sürenin aksine işe iade davaları çok uzun yıllar sürmektedir. Hal böyle ki, açılan işe iade davası ile birlikte işçi ve işveren arasındaki akit, feshin haklı olup olmadığı sonuçlanıncaya değin askıda kaldığından sigortalı da dava süreci boyunca sigortalılık hizmetlerinden yararlanamamaktadır. Nitekim, işe iade davası açan bir işçinin işsizlik ödeneğine başvurma hakkı akla gelmekle birlikte, işe iade davasının görüldüğü süre zarfı içerisinde gayet tabi bu ödeneğe başvurabilecektir. İşe iade davası açan ve işe iadesini bekleyen işçi şartları tamamlaması halinde işsizlik ödeneğinden yararlanabilecektir.
Peki işe iade davasını kazanan ve işe başlatılmayan işçinin işsizlik sigortasından yararlanması işe iade davasının sonuçlanmasından sonra mümkün müdür? Bu hususa gelmeden önce öncelikle işsizlik sigortasının ne olduğunu ve şartlarını açıklamak yerinde olacaktır.
5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile SSK, Bağkur ve Emekli Sandığı birleştirilerek, işgücü ve istihdama dair işleyiş geliştiren ve uygulayan Türkiye İş Kurumu’na da işsizlik sigortasının uygulanması görevi yüklenmiştir. 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanundan yararlanmak için, bir iş akdine bağlı sigortalı bir çalışan olunması gerekmektedir. Nitekim, kendi kusuru dışında işsiz kalan sigortalı hayatının idamesini geçici de olsa sağlayabilmek için şartları sağlaması halinde İŞKUR’a başvuru yapabilir. O halde, yalnızca 5510 Sayılı Kanun’a göre 4/1-a’lı sigortalı olanlar işsizlik sigortasından yararlanabileceğinden, sigortalıların işsizlik ödeneğine hak kazanabilmeleri için aşağıdaki şartları sağlamaları gerekmektedir. Bunlar;
- Son Üç Yıl İçinde En Az 600 Gün İşsizlik Sigortası Primi Ödemiş Olmak
- İş Akdinin Sona Ermesinden Önceki Son 120 Gün Kesintisiz Çalışmış ve Prim Ödemiş Olmak
- İş Akdinin Sigortalının Kusuru Dışında Sona Ermiş Olması
- İşten Ayrılma Belgesi ile En Geç 30 Gün İçinde İŞKUR’a Başvurmak
Sigortalı işsizin hayatını idame ettirmesine destek olmak amacıyla oluşturulan işsizlik ödeneğinin süresi kısıtlı olup bunun amacı ise sigortalı işsiz için ödeneğin keyfiyete dönüşmesini engellemektir. Ancak, ülkemizdeki istihdam edilebilmenin azlığı ve işsizlik oranların yüksekliği değerlendirildiğinde ilgili ödenek yalnızca geçici bir destek görevini üstlenmektedir. Bu nedenle ödenen işsizlik maaşı işçinin tam gelire sahip olma hali ile eş değer değildir. Sigortalıya ödenecek işsizlik maaşı kanuna göre son 4 aylık prime esas kazancın dikkate alınması ile hesaplanan günlük ortalama brüt kazancın %40’dır. Örneğin, son 4 ay 3,500 TL ile çalışan kişiye ödenecek işsizlik ödeneği aylık, 1,400 TL’dir. Ödenecek işsizlik ödeneğinin süresi ise kanunun 50. maddesinin 2. Fıkrası ile belirtilmiştir; 600 gün sigortalı olarak çalışan işçi 180 gün, 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün, 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süreyle işsizlik ödeneği ödenmektedir.
İşe İade Davasının Kazanan İşçinin İşe Başlatılmaması Sonucu İşsizlik Ödeneğine Başvurması
Yukarıda anlatılanlar ile işsizlik sigortasına hak kazanabilmenin birincil şartlarından biri işçinin kendi kusuru haricinde iş akdinin sonlanması olduğundan o halde işe iade davasının kazanımı ile birlikte işsiz kalan sigortalanın işsizlik ödeneğinden yararlanması gerekmektedir. İş Kanunun 21. maddesi gereği de işe iade davasını kazanan işçi işe başlatılsın veya başlatılmasın, kararın kesinleşmesine kadar işçinin çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğmuş olan ücret ve diğer haklar işçiye her halükârda ödenmektedir. Nitekim, böylece sözleşme fesih tarihi 4 ay kadar ileri atılmış bulunmaktadır. (Bu süre ayrıca kıdem tazminatı hesaplanırken de hesaba katılır.)
İşveren işe iade davasını kazanan işçiyi ister işe başlatsın ister işe başlatmasın; işçiyi çalıştırmadığı süre için ödeyeceği en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarından, iş kazaları, meslek hastalıkları ile işsizlik sigortası primi de dahil olmak üzere tüm sigorta kollarına ait primlerin kesilerek, bu sürelerin hizmetten sayılmasını sağlayacaktır. Dolayısıyla, işçiye ödenecek en çok dört aya kadar ücret ile diğer haklardan prim alınması bu günlerin de prim ödeme gün sayısı olarak değerlendirilmesi sonucunu ortaya çıkacaktır. Bir örnek ile açıklayacak olursak;
İşe iade davası açmış ve kazanan bir işçiye 4 aylık boşta geçen süre tazminatı ödenmesi ile 4 aylık süre kıdeme ekleneceğinden; işçi iş akdinin sona ermesinden önceki 120 gün çalışmış sayılacaktır. O halde, geriye dönük ödenen primlerin son günü fesih tarihi kabul edilerek, 3 yıl içinde 600 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş işe iade davasını kazanan işçinin çalışmadığı dönemler için davanın kesinleştiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a işsizlik ödeneğinden yararlanmak için başvurulabilir.
Av. Tuğçe Aslan