Ceza İnfaz, Yatar Nedir ve Nasıl Hesaplanır?
Ülkemiz Ceza mahkemelerinde ceza yargılamaları yapılırken verilen hüküm tam olarak hapiste geçirilecek süre değildir. İnfaz rejimi ceza hukukunun bir uzantısıdır. Sadece hapiste kalınacak süreyi belirler. İnfaz rejiminin infaz hukukunu belirleyen temel kanun maddesi 5275 sayılı ceza ve güvenlik tedbirleri infaz hakkında olan kanundur. Buna göre yargılama sonucunda mahkeme kararı ile verilen hapis cezası süresinin:
* bir kısmı kapalı ceza infaz kurumunda
* bir kısmı açık ceza infaz kurumunda
* bir kısmı denetimli serbestlik altında
* şartlı tahliye hükümleri çerçevesinde cezaevi dışında geçirebilirsiniz. Temel kanunun 5275 sayılı maddesi dışında çeşitli yönetmelik, kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde infaz rejimine ilişkin kurallar içerir.
İnfaz (Yatar) Nedir?
Sanık ya da şüphelinin devletin resmi makamları tarafından yerine getirilen ceza sistemidir. Halk dilinde infaz cinayet, adam öldürme gibi kelimeler yerine kullanılsa da bu yanlış bir algıdır. Bu alanda yatar hesaplama yapılırken iki önemli ayrım bulunur ve infaz hesaplama da bunlara dikkat edilmelidir.
– Suç tarihi 01.06.2005 ile 01.07.2016 tarihleri arasında olduğu durumlarda: 671 sayılı KHK hükümleri devreye girer. Bu durumda alınan hapis cezasının ½’sini yattıktan sonra koşullu salıverilme hükümlerinden faydalanılabilir. Koşullu salıverilme tarihinden iki yıl önce denetimli serbestlikten yararlanılabilir.
– 01. 07. 2016 sonrasındaki durumlarda: 5275 sayılı kanunun 105/A maddesine göre kesilen hapis cezasının 2/3’ünü yattıktan sonra denetimli serbestlikten faydalanılabilir. Salıverilme tarihinden bir yıl önce koşullu salıverilmeden faydalanılabilir.
Ceza İnfaz Yatar Nasıl Hesaplanır?
Pek çok faktöre göre ceza yatar süresi ve infaz hesaplama değişebiliyor. Ceza infaz süresini etkileyen bazı maddeler şunlardır:
* Suç tarihi 31 Haziran 2016’dan önce olup olmaması
* Ceza hükmünde tekerrürün uygulanıp uygulanmaması
* Mahsus edilebilecek tutuklulukta geçen sürenin bulunup bulunmaması
* 671 sayılı KHK’nın geçici 6. Maddesine göre 1 Temmuz 2016’dan önce suçun işlenip işlenmemesi
* 671 sayılı KHK’nın 6. Maddesine göre suç tarihinin 1 Temmuz 2016’dan önce olup olmaması
* 671 sayılı KHK’nın 6. Maddesinde yazan suçların olup olmaması
* Suç tarihinde 18 yaşından büyük olunduğunda TCK 102, 103, 104/2-3, 188 maddelerine uyup uymaması
Mahkeme kararında sonuçlanan cezada hapis miktarı gün, ay ve yıl olarak belirtilir. Hesaplamalarda tüm bu veriler kullanılır. Hesaplama yapılırken cezaya ilişkin suçla ilgi bilgiler ve infaz rejimine ait bilgiler olması da daha sağlıklı bir infaz hesaplama ortaya çıkaracaktır. Bu bilgiler olmadan hesaplamalar yapılabilir. Ancak özel durumlar göz ardı edildiğinden doğru sonuçlar elde edilemez.
Hesaplama yapılırken hükümlünün cezasının yüksek güvenlikli bir kapalı ceza infaz kurumunda geçirilip geçirilmediği önemlidir. Cezanın TCK 142, 148, 149, 1288, 199 maddelerinden birine uygun olmadığına da bakılacaktır. Hükümlüler 221. Maddeye uygun olduğunda kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna geçebiliyor. Ayrıca terör ya da örgütlü suçlardan hükümlü olması ve örgütten ayrıldığının sabit olması da hesaplama yapılırken daha net sonuçlar verecek kriterlerdir. Sadece rakamlara bakılarak yatılacak hapis süresi hesaplanmaz. İlgili kanun maddelerince belirlenen kurallar dahilinde hükümlünün durumunu genel hatları ile ele almak önemlidir.
Bazı durumların yaşanması ise yatar süresinin hesaplanmasında negatif etkiler oluşturabiliyor. Bunlar:
* 15 yaşını doldurana kadar geçen ya da geçecek süre
* Mahkumiyetin iki kez tekrar uygulanıp uygulanmaması
* 5 yıl ya da daha uzun hücre cezası olup olmaması (Alınmış ise üzerinden bir yıl geçip geçmemesi)
* 6/2-c ve 6/2-ç maddelerince terör ve örgütlü suçların söz konusu olup olmaması
* Kapalı ceza evinde firar olup olmaması
* Açık cezaevinden iki kez firar olup olmaması
* Verilen cezanın icra iflas kanunundakilerden hariç hapsen disiplin ve tazyik cezası olup olmaması gibi sıralanabilir.
Hapiste yatılacak olan süreyi pozitif ve negatif olarak etkileyen pek çok etken bulunur. Bu bilgilerin yanlış olması durumunda sonuç yanlış çıkabilir. Savcılık tarafından tebliğ edilen müddetname en doğru infaz hesaplama olacaktır. Ancak tüm bu bilgilere rağmen hesapta hata asla olmaz demekte doğru değildir.
Denetimli Serbestlik Nedir?
Yasa tarafından belirlenen deneme süresi kapsamında hükümlü cezasının sosyal hayat içinde infaza olanak sağlayan ceza hukukuna denetimli serbestlik denilir. Suç işleyen birey bu şekilde sosyal yaşam içinde gözlemlenir. Bu yasa bireyin ailesi ile bağlarını sürdürebilmesi ve dış dünya ile daha hızlı bir şekilde uyum sağlayabilmesi amacı ile çıkarılmıştır. Hükümlü bu şekilde koşullu salıverilmesine belli bir süre kalınca tahliye edilir. Ancak sosyal haya içinde denetim altında tutulur.
Denetimli Serbestlik Yasası
5275 sayılı ceza infaz kanunun 105/A maddesiyle getirilen bir düzenleme olan denetimli serbestlik, birçok kişinin cezaevinden tahliyesini sağlar. 01.07.2016 tarihi bir barajdır. Bu tarihten öncekiler verilen cezasının ½’sini yatarken bu tarih sonrasındakiler 2/3’ünü yatmaktadır. Bu tarih öncesindeki hükümlüler denetimli serbestlikten 2 yıl yararlanabilir. Bu tarih sonrasındakiler ise bir yıl yararlanabilir. Bu haklardan yararlanamayan hükümlülerde vardır. Bazı suçları işleyen bireyler 671 sayılı KHK hükümlerinden yararlanamıyor. Bunlar:
* Kasten adam öldürme
* Alt ya da üst soya ait, eş, kardeş gibi kendini savunamayacak kişilere karşı kasten yaralama
* Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar
* Özel hayata ve özel hayatın gizliliğine karşı işlenen suçlar
* Uyuşturucu ya da uyarıcı madde ticareti ya da imal edilmesi
* Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar
* Anayasal düzene, milli savunmaya, devlet sıralarına karşı işlenen uçlar
* Terörle mücadele kanunu kapsamına giren suçlar
* Örgütlü suçlar, koşullu salıverilme hakkı geri alınan hükümlüler
* Tazminatlar ve borçlar ödenmediğinde bankacılık zimmet suçları
* Cezaevinde disiplin cezası alan ve cezası disiplin kurulunca kaldırılmayanlar
* Taahhüdü ihlal suçu işleyenler
Hükümlünün kısmi olarak denetimli bir şekilde serbest bırakılması denetimli serbestliktir. Bu sistemde hükümlünün toluma geri kazandırılması amaçlanır. İşin mahiyetin bakıldığında bu bir sistemden çok uygulama olarak tanımlanabilir.
Denetimli serbestlik süresinde kişi dışarıda bulunuyor olsa bile süre boyunca hükümlü denetimli serbestlik bürosunun denetimi, takibi ve gözetimi altındadır.
Cezanın 1/10’unun Kapalı Cezaevinde Geçirme Şartı
07/09/2016 tarihli ve 29824 sayılı ve 22.02.2017 tarihli 29987 sayılı yönetmelikle değişiklikler yapılmıştır. Bu şekilde denetimli serbestlik ve açık ceza evine geçiş uygulaması değişmiştir. Açık ceza evine geçmek için cezanın 1/10’u kapalı ceza evinde geçirme şartı bulunuyor. Bu şartın uygulanması için:
– 01.07.2016 tarihinden önce ilenen 671 sayılı kanun maddesi kapsamında olan suçlarda 5 yıldan az ceza alanlar 3 gün içinde iyi hali olduğu tespit edilir ise açık ceza evine geçiş sağlanır. Diğer koşullar sağlanmış ise de denetimli serbestlik uygulamasından yararlanma imkanı verilir.
– 01.07.2016 tarihinden önce işlenen 671 sayılı kanun maddesi kapsamında olan suçlar 5 yıldan fazla 10 yıldan az olduğunda 1 ay kapalı ceza evinde kalan süreyi açık ceza evinde geçirmek üzere denetimli serbestlikten yararlanır.
– 01.07.2016 tarihinden önce işlenen 671 sayılı kanun maddesi kapsamında olan suçlar 10 yıldan fazla olduğunda toplam cezanın 1/10’ununu iyi halli olarak kapalı ceza evinde geçirir. Ve açık ceza evine geçiş yapar.
Hükümlü kapalı ceza evinde ne kadar yatar hesaplaması yapılırken tutuklulukta geçirdiği süreler kapalı ceza evinde geçmesi gereken süreye eklenir.
– 01.07.2016 tarihinden sonra işlenen suçlarda ise 18 ay cezası kesilen hükümlüler doğrudan denetimli serbestlikten yararlanabiliyor.
Müddetname Nedir?
Müddetname savcılık tarafından hazırlanan bir belgedir. Ne kadar süre cezaevinde kalacağınızı belirtir. Burada yer alan bilgiler resmi makamlarca hazırlanmıştır. Bu belge içinde hükümlünün ad, soy ad, mahkeme esas karar, suç tarihi ve suçun niteliği, gözetim ve tutukluluk bilgileri, ceza infaz kurumunun girdiği tarih, şartlı salıverileceği tarih gibi bilgiler yer alır. Hükümlünün cezasının infazı cezayı veren mahkemenin yer aldığı ilamat infaz büroları tarafından yapılır. Müddetname hesaplamasını cumhuriyet savcısı yapar. Belgeyi düzenleyen cumhuriyet savcısının yanında zabıt katibinin de belgede imzası olur.
Hükümlü ilk ceza evine girdiğinde ne kadar yatar araştırmaları yapar. İlk cezaevine girdiğinde andan itibaren bu belge tanzim edilir. Tutuklu hakkında tutukluluk süresine ve gözetim durumuna ilişkin mahsup kararı verilirse bu süreler yeniden hesaplanır. Cezada indirimler olduğunda da yeniden hesaplamalar yapılacaktır. Bu durumlarda en son hazırlanan müddetname geçerlidir.
Müddetname Hatalı Olursa Ne Yapılır?
Cumhuriyet Savcısı hata yapabilir. Bu durumda müddetname hatalı olur. Hükümlü bu durumu Cumhuriyet savcısına tebliğ etmelidir. Yapılan başvuru ile belge incelenir ve tutukluluk ve ceza bilgilerinde eksiklik ya da fazlalık var ise belge tekrar incelemeye alınır. Hükümlü dilekçesini cezaevi kanalı ile gönderir. Yapılan inceleme sonucunda yanlışlık var ise düzenlenmesi için belge yeniden tanzim edilir.
Müddetname Nasıl Hesaplanır?
Hapis cezalarında müddetname üç ayrı suç tarihine göre değerlendirilir. 01.06.2005 öncesi, 01.07.2016 öncesi ve 01.06.2005 sonrası bu üç dönem farklı bir şekilde hesaplanır. 2005 öncesinde infaz hesaplama yapılırken ½ indirim yapılırken 2016 sonrasında 1/3 oranında indirim yapılır. 2003 öncesinde hükümlü kuruma girdiği tarih ile şartlı tahliye arasında 1 yıl tamamlaması gereklidir. 2016 sonrasında ise 1 yıl 8 ay tamamlaması gereklidir.
Para cezaları içinde müddetname yapılıyor. Yalnız hapse çevrilen para cezaları için indirim uygulanmıyor. Mükerrer hükümlülerde ise 2005 öncesi ½ ayda 6 gün indirim bulunuyor. 2/5 yatar hesaplanır. İkinci kez mükerrerlerde ile şartlı tahliye hükümleri uygulanmıyor. 01.06.2005 tarihi sonrasında ikinci kez suç işleyenler ise ¼ indirimi bulunur. ¾ yatar hesaplanır.
Av. Mustafa Kemal Batur
Bize ulaşmak için iletişim sayfamıza erişebilirsiniz.