İÇERİK, YER ve ERİŞİM SAĞLAYICILARI
İnternet ismi, İnternational Network tanımının kısaltılması ile meydana gelmiş olup, Türkçeye uluslararası çalışma ağı olarak çevrilmiştir. Esasen internet, gerçek veya tüzel kişilerin birbiri ile haberleşmesi, birbirleri ile erişiminin sağlanmasını sağlayan bir ağ olmakla birlikte, bu ağın kullanımını ve erişimini sağlayan birçok aktörün hukuki yükümlülüklerinin ve sorumlulukların düzenlenmesi yeni toplumsal ve sosyal yaşama uyum sağlanması amacıyla bir gereklilik olmuştur.
Nihayetten, bu gereksinimler ile kabul edilen 5651 Sayılı Kanun, içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcılarının yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlar nezdinde; içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleyi amaçlamaktadır. Yine bu kanun ile Bilgi Teknoloji ve İletişim Başkanlığı kurularak kurumun ve başkanın yetkileri düzenlenmiştir.
- İçerik Sağlayıcıları ve Yükümlülükleri
Kanunda içerik sağlayıcı, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi ve veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek ve tüzel kişilerilerdir. 5651 Sayılı kanun 4. maddesi ile içerik sağlayıcıların sorumluluğu düzenlenerek; internet ortamında sunduğu her türlü içerikten sorumlu olduğu ifade edilmiştir. Nitekim, içerik sağlayıcı; ürettiği veya bir şekilde kendine özgü bir farkındalık ile yaratmış olduğu içeriği internet ortamına sunarken hukuki yönden sorumlu olacaktır. İçerik sağlayıcının sorumlu olmamasının tek istisnası başkasına ait içeriğe yalnızca bağlantı sağlaması halidir. Ancak, bağlantı sağladığı içeriği benimsemiş olduğu veyahut kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıksa sorumluluktan kurtulamayacaktır.
Örneğin, bir kişi veya bir kuruluş internet web sitesinin oluşmasını sağlamış ve bu web sitede bir kişinin özel hayatını ihlal eden bir paylaşımda bulunmuş ise bu suça ilişkin cezai ve hukuki müeyyideyeden sorumlu olacaktır.
- Yer Sağlayıcıları ve Yükümlülükleri
Kanunda yer sağlayıcı, hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek ve tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır. Daha kolay bir anlatımla ifade etmek gerekirse, içeriğin diğer bilgisayarlara aktarımı amacıyla depo edilmesi için server(sunuculara) ihtiyaç bulunmaktadır. İşte bu serverı muhafaza eden ve yer sağlayan gerçek ve tüzel kişiler yer sağlayıcılar olarak adlandırılmaktadır. Bu sebeple, serverın içindeki içeriğin niteliğini bilmeyen/bilecek durumda olmayan yer sağlayıcının içerik nezdinde sorumluluğu bulunmamaktadır. Hülasa, kanunda düzenlenen 5. madde uyarınca da içeriği kontrol etme yükümlülüğünün bulunmadığı ifade edilmiştir.
Ancak, erişimin engellenmesi kararının alındığı veya yayından çıkarılmasına dair kararın verilmesi halinde ise derhal işbu içeriği yayından kaldırmakla yükümlüdür. Nitekim, alınan erişimin engellenmesi kararına karşın yayından çıkarılmaması halinde sorumluluğu ayrıca doğacaktır. Bilhassa, yer sağladığı hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini de saklamakla yükümlüdür. Yer sağlayıcının, trafik bilgilerinin saklanmaması, erişimin engellenmesi kararının alınmasına karşın yayından çıkarılmaması gibi yükümlülüklerin ihlali halinde Bilgi Teknoloji Kurumu tarafından yer sağlayıcıya idari para cezası hükmedilebilir.
Örneğin yer sağlayıcı, bir şirketin içeriklere erişimi sağlayabilmesi amacıyla yerinde sunucu barındırabilir veya sunucusunu şirkete kiralayabilir. Ancak, şirkete sağlanan sunucun veya şirketin sunucusuna yer sağlaması sebebiyle serverın içerisindeki içeriklerden sorumlu tutulamaz. (Sunucu kiralayan veya sağlanan şirketin kişisel verilerin korunması kanunu uyarınca koruması gerektiği kişisel verilerden de yer sağlayıcı sorumlu değildir.) Yer sağlayıcı yalnızca, hırsızlık, yangın vb. gibi durumlar ile sunucunun zarar görmesine dair önlem almakla yükümlüdür.
- İnternet Erişim Sağlayıcıları ve Yükümlülükleri
İnternet servis sağlayıcıları (ISS) ve erişim sağlayıcıları, internete erişim görevini yerine getirmek (mere conduit) ile ön belleğe alma (caching), barındırma(hosting), sunucu kiralama (leased server) gibi hizmetler sunmakta olup, esasen erişim sağlayıcıların görevinin internet erişimine köprü olduğu söylenebilir. Erişim sağlayıcıları, kullanıcıların internete erişimine aracılık ederek verilere ulaşmasını sağlarlar. Bu sebeple, yalnızca erişim sağlayan veya içerik-erişim sağlayan gerçek/tüzel kişilerin sorumluluğu da farklıdır. Örneğin Türk Telekom şirketi içerik ve erişim sağlayıcısı olan bir tüzel kişidir. Bu sebeple, erişimi sağlarken üretmiş olduğu içerikten sorumlu olacaktır.
Yalnızca erişim sağlayıcısı olan gerçek veya tüzel kişi, erişimi sağlaması sebebiyle içerikten sorumlu tutulamaz. Ancak, kullanıcılarının hukuka aykırı içerik paylaşımı yapması halinde ve bundan haberdar edilmesi durumunda sorumluluğu meydana gelmektedir. Nitekim, erişim sağlayıcı kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin hukuka aykırı içerik olup olmadığını kontrol etmek ile yükümlü değildir.
5651 Sayılı Kanun’un kabulü ile 8. madde de sayılmış suçlar sebebiyle verilen erişimin engellenmesi kararları haricindeki hukuka aykırı içeriğin erişiminin engellenmesi için Erişim Sağlayıcıları Birliği kurulmuştur. Nitekim, aşağıdaki suç tipleri haricinde alınan erişim engelleme kararlarının icrası erişim sağlayıcılar tarafından yerine getirilmektedir.
8. madde kapsamındaki suçların oluşması ile erişiminin engellenmesi kararının verilmesi halinde ise Bilgi Teknoloji ve İletişim Başkanlığına bildirimde bulunulur. Kurum tarafından en geç dört saat içinde erişimin engellenmesi kararı yerine getirilir. 8. madde kapsamında sayılan suçlar aşağıdaki gibidir;
- İntihara yönlendirme
- Çocukların cinsel istismarı
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma
- Sağlık için tehlikeli madde temini
- Müstehcenlik
- Fuhuş
- Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama
- Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar
- Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçlar
- Toplu Kullanım Sağlayıcıları ve Yükümlülükleri
Toplu Kullanım Sağlayıcıları kanunda kişilere belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayan gerçek veya tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır. Günümüzde toplu kullanım sağlayıcılar genel itibariyle ticari saik güderek kullanıcılara internet ortamı sağlamaktadır. Örneğin, Türk Telekom, Turkcell gibi şirketler, internet toplu kullanım sağlayıcılarıdır. Toplu Kullanım Sağlayıcıların yükümlülükleri 30035 İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik ile düzenlenerek yönetmelik kapsamında erişim sağlayıcıları ve internet toplu kullanım sağlayıcıları ayrımına gidilmiştir. Bu yönetmelik kapsamındaki erişim sağlayıcıları, internet toplu kullanım sağlayıcılarına ve abone olan kullanıcılarına internet erişim olanağı sağlayan işletmeciler/gerçek/tüzel kişilerdir. İnternet toplu kullanım sağlayıcıları ise, kişilere belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayan gerçek/tüzel kişilerdir.
Toplu kullanım sağlayıcıları, ticari olup olmadığına bakılmaksızın konusu suç oluşturan içeriklere erişimi önleyici tedbirleri almak amacıyla içerik filtreleme sistemi kullanmak zorundadır.
- Erişim Engellenmesi Kararı verilmesi
İnternet ortamında yapılan ve içeriği suç teşkil eden suçlar nezdinde yeterli şüphenin tespit edildiği hallerde bu yayınlara ilişkin erişimin engellenmesi kararı soruşturma evresinde hâkim, kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından verilmektedir. Diğer yandan, soruşturma evresinde gecikme yaşanan hallerde Cumhuriyet Savcısı tarafından da erişimin engellenmesine karar verilebilir. Her halükârda erişimin engellenmesi kararını veren Cumhuriyet Savcısı yirmi dört saat içinde kararını hâkim onayına sunmak zorundadır. Soruşturma veya kovuşturma evresinde erişimin engellenmesine sebebiyet verilen isnadın ortadan kalkması halinde erişimin engellenmesi kararı kendiliğinden hükümsüz kalır ve kuruma/erişim sağlayıcılara bildirilir.
Erişimin engellenmesi kararı yukarıdaki anlatıldığı şekilde verilmekte ise dahi, kanunun 8. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen suçları oluşturan yayınların içerik veya yer sağlayıcısının yurtdışında olması halinde veya içerik veya yer sağlayıcının yurtiçinde olmasına karşın, Çocukların cinsel istismarı, Çocukların cinsel istismarı, Fuhuş, Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama ve Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçlara ilişkin yayınların erişiminin engellenmesine, Bilgi Teknoloji ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından re’ sen karar verilir. Bu karar erişim sağlayıcısına bildirilerek yerine getirilmesi istenir. Bu aşamada bir bilişim avukatı ile itiraz şansı mevcuttur.
Erişimin engellenmesi kararı idari veya koruma tedbiri olarak da verilebilir. Nitekim, erişim ve yer sağlayıcılara bildirilen koruma sebebiyle verilen erişimin engellenmesi kararının derhal yerine getirilmesi gerekmektedir. İşbu kararın yerine getirilmemesi halinde, beş yüz günden üç bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Erişimin engellenmesi kararın idari tedbir olarak verilmesi halinde yine erişim ve yer sağlayıcıları bu kararı yerine getirmek zorundadır, kararın yerine getirilmemesi halinde 10.000,00 TL’ den 100.000,00 TL’ye kadar idari para cezası verilir. İdari para cezası verilmesinin akabinde 24 saat içinde yine yerine getirilmeyen karara karşı, kurumun yetkilendirilmesinin iptaline karar verilebilir.
- İlgili Bakanlıkların ve Cumhurbaşkanlığının Talebi üzerine Erişimin Engellenmesi Kararı
Yaşam hakkı, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması, ile ilgili olarak hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhurbaşkanlığı ve ilgili bakanlıkların talebi ile erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Karar içerik sağlayıcı veya yer sağlayıcıya bildirilerek, en geç yirmi dört saat içerisinde hâkimin onayına sunulur. Dolayısıyla, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ve ülke menfaatine aykırılık teşkil ettiği düşünülen yayınların erişiminin Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıkların kararı ile engellenebilmesi düzenlenmiştir. Erişimin engellenmesi URL vb. üzerinden yapılır ancak teknik sebepler ile bunun gerçekleşmemesi üzerine internet sitesinin tümüne de erişim engellenebilir.
- İçeriğin Yayından Çıkarılması ve Erişimin Engellenmesi
İnternet ortamında kişilik haklarının ihlal edildiğini düşünen gerçek veya tüzel kişi, içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına ulaşarak, uyarı ile içeriğin yayından kaldırılmasını talep edebilir. Nitekim, hakkı ihlale uğrayan, doğrudan sulh ceza hakimliğine başvurarak içeriğin erişiminin engellenmesini talep edebilir. Hâkimin erişimin engellenmesine karar verdiği durumlarda yalnızca kişilik hakkı içeren yayının, ULR vb. şeklinde içeriğinin engellenmesine karar verir, zorunlu olmadıkça sitenin tümünü erişime kapatamaz.
- Özel Hayatın Gizliliği Nedeniyle İçeriğe Erişimin Engellenmesi
İnternet ortamında özel hayatın gizliliğini ihlal edildiğini düşünen gerçek veya tüzel doğrudan Bilgi Teknoloji ve İletişim Başkanlığına başvurarak, içeriğin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir. Erişimin engellenmesi istenen adresin tam adresi (URL) belirtilir. Talepte bulunanlar ayrıca, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Başkanlığına başvuru yapılmasının akabinde en geç 24 saat içinde Sulh Ceza Hakimliğine iletmek zorundadır, Sulh Ceza Hakimliği eğer ki kararı kaldırırsa Başkan işbu karara itiraz edebilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, erişiminin engellenmesini Başkanın talebi üzerine BTK yerine getirir.
Twitter, Youtube, İnstagram vb. Sosyal Medya Kuruluşları Açısından Türkiye’de Erişimin Engellenmesi Kararının Alınması ve Uygulanması
Mevcut düzenlemede bahse konu içerik sağlayıcılarının Türkiye’de temsilcilikleri olmaması sebebiyle, erişimin engellenmesi kararlarının icrası diğer içerik sağlayıcılara göre değişkenlik göstermekte. İlgili sosyal medya cihetinde engellenmesi gereken içeriklerin akıbeti sosyal medya kuruluşlarının Türkiye’deki avukatlarınca yürütülmektedir.
Nitekim uygulamada, gerek 8. madde kapsamındaki suçlar açısından gerek 8. madde kapsamındaki suçlar dışındaki hukuka aykırı içerikler bakımından alınan erişimin engellenmesi kararı erişim sağlayıcılar birliğine veya erişim sağlayıcıya gönderilir ve erişimin engellenmesi istenir. Bilgi Teknoloji ve İletişim Başkanlığı tarafından sosyal medya kuruluşlarının avukatlarına bildirilen ve yerine getirilmesi istenen kararlar sosyal medya kuruluşunun tabi olduğu iç hukuk kurallarınca değerlendirilmeye alınarak incelenmektedir. İçeriğin sosyal medya kuruluşunun iç hukukuna uygun olduğuna veya bildirilen kararın hukuka aykırı olmadığına kanaat getirilmesi halinde, erişimin engellenmesi kararı yerine getirilmez. Diğer yandan, içeriğin Türk Hukukuna aykırı olduğuna kanaat getirilmesi halinde yalnızca Türkiye’ye erişimini engelleyerek yurtdışında yayının devamı da sağlanabilir. Bu sebeple, bu kuruluşlar cihetinde verilen erişimin engellenmesi kararının icrası kuruluşların inisiyatifine bağlı olmakla beraber bu aşamada bir bilişim avukatı ihtiyacı doğduğunu da unutmamak gerekmektedir.
Av. Tuğçe Aslan
iletişime geçmek için tıklayınız