22.04.2022 TARİHLİ, 5494 SAYILI CUMHURBAŞKANI KARARI
VE
ACELE KAMULAŞTIRMA USULÜ
Resmi Gazetenin 22.04.2022 tarihli, 31817 sayılı nüshasında yayımlanan 5494 sayılı Cumhurbaşkanı Kararında 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında özel mülkiyete konu birtakım taşınmazların 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi gereğince acele kamulaştırılmasına karar verilmiş olup işbu karar kapsamındaki 41 adet taşınmaz bu kararla kamulaştırılmıştır.
- KARARIN İZAHI
Bu karar ile birlikte, Bolu’nun Gerede ilçesinde bulunan 41 adet taşınmaz 6306 sayılı kanun kapsamında olup 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu gereği acele kamulaştırma usulü ile kamulaştırılmıştır. 6306 sayılı kanunun amacı afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemektir. Kanun kapsamında riskli yapılar Bakanlıkça ya da İdarece tespit edilerek ilgili taşınmazlardan kamu idarelerine tahsisli olmayanlar, ilgili kamu idaresinin görüşü alınarak Maliye Bakanlığınca, Bakanlığa tahsis edilir veya Bakanlığın talebi üzerine TOKİ’ye ve İdareye bedelsiz olarak devredilebilir.
Bolu Gerede’de bulunan 41 adet taşınmaz, 6306 sayılı kanundaki usul takip edilerek ‘’riskli alan’’ olarak tespit edilmiştir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi ise acele kamulaştırma usulünü düzenler. Bu maddeye göre birtakım hallerde gerekli olan taşınmazların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemlerin sonradan tamamlanması suretiyle, idarece ilgili taşınmazın mahkeme kararıyla bilirkişi tarafından tespit edilen değeri mal sahibi adına ilanda belirtilen bankaya 7 gün içinde yatırılır ve böylece idare ilgili taşınmaz mala el koyabilir.
5494 sayılı kararda belirtilen taşınmazlara, özel kanun kapsamına giren 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında, acele kamulaştırılma yoluyla idarece el konmuştur.
Acele kamulaştırma
Madde 27 – 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın (Değişik ibare: 24/4/2001 – 4650/15 md.) 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına (Değişik ibare: 24/4/2001 – 4650/15 md.) 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. (1)(2)
(Ek fıkra: 19/4/2018-7139/29 md.) Mahkemece verilen taşınmaz mala el koyma kararı tapu müdürlüğüne bildirilir. Taşınmaz malın başkasına devir, ferağ veya temlikinin yapılamayacağı hükmü tapu kütüğüne şerh edilir. El koyma kararından sonra taşınmaz mal 20 nci madde uyarınca boşaltılır.
Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.
- ACELE KAMULAŞTIRMA USULÜ
İdare hukukuna göre,bir taşınmazın geçici ya da sürekli olarak idarenin mülkiyetinde bulunması kamu güvenliği, kamu sağlığı gibi kamu yararının kişilerin ayni haklarından daha üstün konumda bulunduğu durumlarda elzem ise, işbu taşınmazlar idarece kamulaştırılabilir. Kamulaştırma, bir idari işlem olup acil olduğunda Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde idarenin ‘’acele kamulaştırma’’ yapabileceği durumlar sayılmıştır. Buna göre;
- 3634 Sayılı Milli Müdafa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına
- Aceleliğine Cumhurbaşkanının karar verdiği hallerde
- Özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan malların kamulaştırılmasında
idare acele kamulaştırma kararı verebilir.
- ACELE KAMULAŞTIRMADA ‘’ACELELİK’’ KAVRAMI
İdare, acele kamulaştırma kararı verirken belirsiz nitelikte keyfi bir ‘’acelelik’’ kararı veremez. Karar genel nitelikte alınamaz, kararın keyfi ve genel nitelikte alınması, mülkiyet hakkının ölçüsüz şekilde ihlal edileceği anlamına geleceğinden Danıştay da kararlarında acelelik kararı alınırken kamu yararı ve kişilerin hak ve özgürlükleri arasındaki dengenin kurulmasına dikkat edilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Taşınmaz hakkında acelelik kararı verilirken, bu taşınmazların her biri kamulaştırma sebepleri ile birlikte ayrı ayrı belirtilmelidir. Cumhurbaşkanınca acelelik kararının alınması ise ancak olağanüstü hallerde mümkün olabilir.
- CUMHURBAŞKANI TARAFINDAN ALINAN ACELELİK KARARINA İTİRAZ VE ACELE KAMULAŞTIRMA KARARININ İPTALİ
Cumhurbaşkanı tarafından alınan acelelik kararı bir idari işlemdir. Buna göre idare tarafından verilen karara itiraz edebilecek kişiler ise karar ile birlikte hakları sınırlanan ilgililerdir. İlgililerin, kararı öğrenme tarihinden itibaren 30 gün içerisinde Danıştay’da dava açması gerekir.
Acele kamulaştırma kararının iptali için ise taraflar yargı yoluna giderek iptal davası açabilir. Anayasa’ya göre idarenin her işlemine karşı yargı yolu açık olduğundan bu karar bakımından da yargı yoluna gidilebilir.
Danıştay, ilgililerin dava açma süresinin ilan tarihinden itibaren başlayacağını ifade etmiştir. İlan yoluyla taraflara bildirilen işlemlerde ise dava açma süresi ilan tarihini takip eden günden başlayarak 60 gündür.
Acelelik kararının iptali davasında görevli mahkeme Danıştay, acele kamulaştırma kararının iptali davalarında görevli mahkeme idare mahkemeleri; yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Dikkat etmek gerekir ki acele kamulaştırma sürecinde Cumhurbaşkanının acelelik kararına ilişkin Danıştay’da açılmış bir dava varsa, idare mahkemeleri kamulaştırmanın iptaline ilişkin açılan davaları görev yönünden reddetmekte ve davayı talep üzerine Danıştay’a göndermektedir.
Stj. Av. Cansel Ergöktaş