Bir süredir, kamuoyunda Melek Yatırımcılık Yönetmeliği olarak bilinen “Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği”nin (“Yönetmelik”) çıkması bekleniyordu. Anılan yönetmelik nihayet 15.02.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarih itibariyle yürürlüğe girdi. Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan Yönetmeliğin ilk taslağı Temmuz 2012’de kamuoyu ile paylaşılmış ve ilgili kişi ve kurumlardan görüşler toplanmıştı. Yönetmeliğin nihai haline baktığımızda toplanan görüşlerin ciddiyetle değerlendirildiği ve yapılan eleştirilerin çok büyük kısmının dikkate alınarak Yönetmeliğe işlendiğini görüyoruz. Genel olarak Hazine Müsteşarlığı’nın bu konuda paylaşıma ve her türlü eleştiriye açık olduğunu ve son derece iyi niyetli davrandığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Uluslararası literatürde Melek Yatırımcı tabiri ile kullanılan terim bizim Yönetmeliğimize Bireysel Katılım Yatırımcısı (“BKY”) olarak alınmış. Aşağıda 16 soruda BKY Sistemini ve içerdiği şartları özetlemeye çalıştık. Umarız Yatırımcılar ve ilgili tüm sektörler için faydalı ve ülkemizdeki Melek Yatırımcı sayısının artmasına katkı veren bir çalışma olur.
1. Bireysel katılım yatırımcısı (“BKY”) nedir?
Birçok ülkede Business Angel, Angel Investor gibi isimlerle anılan ülkemizde de bir süredir Melek Yatırımcı olarak kullanılmaya başlanan bu tabir Yönetmeliğe Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak girmiştir. BKY, kişisel maddi varlıklarını ve tecrübelerini başlangıç aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişilerdir. BKY’lerin yaptıkları yatırımlar, fonlar ya da stratejik ortaklarla kıyaslanınca düşük seviyelerde olup bu tip yatırımların amacı başlangıç aşamasındaki şirketin belli bir noktaya kadar ilerlemesini sağlamaktır.
Yönetmelik kapsamında sadece gerçek kişiler BKY olabilecek yani kurumlara BKY lisansı verilmeyecektir. Bu durumda Bireysel Katılım Yatırımcılığı sisteminde dikkat edilecek ilk önemli nokta Lisanslı Yatırımcıların sadece gerçek kişiler olabileceği hususudur.
2. BKY ağı nedir? Bu süreç içerisinde ne gibi görevleri vardır?
Bireysel Katılım Yatırımcısı Ağları (BKY Ağı), herhangi bir tüzel kişiliğe sahip olan ve BKY’lerin bir araya geldikleri oluşumlardır. Hazine Müsteşarlığı 01.01.2014 itibariyle BKY‘ler ile tüm irtibatı, BKY’lerin üyesi olduğu BKY Ağı vasıtasıyla gerçekleştirecek olup, bu nedenle her BKY’nin bir BKY Ağına üye olması gerekecektir. BKY Ağları gerekli şartları taşımaları koşulu ile Hazine Müsteşarlığı tarafından akredite edilerek duyurulacaktır. Bir BKY’nin birden fazla BKY Ağına üye olması mümkündür. Akredite olmuş BKY Ağlarının yükümlülükleri şu şekildedir;
Kendi ağlarına üye BKY’ler tarafından Müsteşarlığa sunulan iş planlarına uyumun takip edilmesi amacıyla Müsteşarlıkça istenen raporları hazırlama ve Müsteşarlığa altı aylık dönemler itibariyle bu raporları sunma,
Kendi üyeleriyle ilgili usulsüzlükleri Müsteşarlıkça belirlenen şekle uygun olarak raporlama,
Müsteşarlıkça talep edilen istatistiki bilgileri zamanında sağlama.
3. BKY olmanın şartları nelerdir?
Bahis konusu yönetmelik kapsamında BKY olabilmek için Hazine Müsteşarlığına başvurarak BKY Lisansı almak gereklidir. BKY Lisansı alabilmek için Hazine Müsteşarlığı bazı şartların varlığını aramaktadır. Bu şartlar iki temel grupta toplanmaktadır. Buna göre;
A) Yüksek Gelir veya Servet Kriteri
Lisans almadan önceki iki takvim yılı için, yıllık gayrisafi geliri ayrı ayrı 200.000 TL ve üzerinde olan yatırımcılar veya,
Müracaat anında sahip oldukları her türlü menkul ve gayrimenkul varlıklarından oluşan kişisel servetin toplam değeri 1.000.000 TL ve üzerinde olan yatırımcılar.
BKY adayının bu iki unsurdan birini taşıyor olması yeterlidir. Ancak; ikamet edilen konut veya bu konutu ipotek ederek alınan herhangi bir kredi, sigorta sözleşmelerinden doğan haklar ve emeklilik primi şeklinde kazanılan mali haklardan ölüm veya emeklilik halinde ödenecek tutarlar, kişisel servetin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
B) Tecrübe Kriteri
Bu ikinci grupta ise mali gücün yüksekliğinden ziyade tecrübenin varlığının yeterli görüldüğü kriterler yer almaktadır. Buna göre;
Banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak ya da banka ve finansal kuruluşların küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmanı, proje finansmanı veya kurumsal finansman birimlerinde veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dahil girişim sermayesi şirketlerinde müdür veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda en az iki yıl iş tecrübesine sahip olan veya,
Lisans alınmadan önce son beş yıl içinde en az iki yıl, yıllık cirosu en az 25.000.000 TL olan bir şirkette genel müdür yardımcısı veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda çalışan veya,
BKY ağlarının birine lisans alınmadan önce en az bir yıl süreyle üyeliği bulunan ve müracaat sırasında 26 ncı maddede belirtilen nitelikleri haiz halka açık olmayan en az üç şirkette BKY olarak ortak olan veya,
Başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketleri desteklemek amacıyla kurulmuş olan yurt içi kuluçka merkezlerinde ya da teknoloji geliştirme merkezlerinde en az iki yıl tecrübesi bulunan ve bu merkezlerdeki başlangıç veya büyüme aşamasındaki en az üç şirketin her birine en az 20.000 TL sermaye koyan kişiler BKY olmak üzere başvuru yapma hakkına sahiptir.
Bu madde kapsamında geçen şirket yöneticiliği, BKY Ağı üyeliği vb. pozisyonların varlığını ispat edebilmek için BKY’nin çalıştığı şirketten ya da BKY Ağından çalıştığını veya üyeliğini gösterir bir yazı alması gerekecektir.
4. Yönetmelik kapsamında sağlanan devlet desteği nedir? Nasıl elde edilir ve kullanılır?
Yönetmelik kapsamında bir anonim şirkete yapılan yatırım nedeniyle devlet desteği alabilmek için; BKY tarafından iktisap edilen anonim şirket hisselerinin en az iki yıl boyunca elden çıkartılmaması gerekir. Bu şekilde elde tutulan hisseler için Gelir Vergisi Kanunu geçici 82. Maddesinde belirtildiği üzere aşağıda detayları verilen kapsamda vergi teşviki sağlanır. Yani bu yönetmelik kapsamında şu an için BKY’ye sağlanan devlet desteği vergi teşviki olarak uygulama alanı bulmaktadır.
Lisanslı BKY’ler, Yönetmelik kapsamındaki anonim şirketlere ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şartıyla, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümlerine göre hesapladıkları hisselerin tutarlarının %75’ini yıllık beyannamelerine konu kazanç ve iratlarından hisselerin iktisap edildiği dönemde indirebilirler. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş kurumlara iştirak sağlayan BKY’ler için bu oran %100 olarak uygulanır.
Yıllık indirim tutarı 1.000.000 TL’yi aşamaz. İlgili yıl kazancından indirilemeyen kısım, izleyen yıllarda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bu yıllar için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır.
İki tam yıl elde tutma şartının yerine getirilmemesi halinde, BKY indirimi dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler yönünden vergi ziyaı doğmuş sayılır. Bu maddeye göre zamanında alınamayan vergiler ile vergi cezalarında zamanaşımı, verginin tarhını veya cezanın kesilmesini gerektiren durumun doğduğu tarihi takip eden yılın başından itibaren başlar.
5. BKY lisans başvurusu nasıl yapılır?
Lisans Başvuruları 2013 yılı sonuna kadar doğrudan Hazine Müsteşarlığına, Yönetmeliğin ekinde verilen başvuru formu doldurulmak ve Lisans alma için gerekli şartları taşıdığını gösterir belgeleri ekleyerek göndermek suretiyle yapılacak. Hazine Müsteşarlığına yapılan başvurular öncelikle www.hazine.gov.tr adresinde Bireysel Katılım Sermayesi için özel olarak oluşturulan kısımdaki bilgiler girilmek suretiyle yapılacak ve sonrasında istenen başvuru formu ve belgeler ıslak imzalı olarak Hazine Müsteşarlığı’na gönderilecektir. Müsteşarlık’ın yapacağı incelemede herhangi bir eksik görülmemesi halinde BKY Lisansı düzenlenerek ilgili kişiye gönderilecek.
01.01.2014 itibariyle yapılacak BKY Lisans başvuruları ise yine Yönetmelik kapsamında Akreditasyon alacak ağlar vasıtasıyla yapılacak olup, bu tarihten itibaren doğrudan Hazine Müsteşarlığına başvuru yapılamayacak. Yani her BKY, BKY Ağları kurulduktan sonra mutlaka bir ağın üyesi olmak zorunda kalacak.
Hazine Müsteşarlığı’na yapılan BKY başvuruları için herhangi bir ücret alınmayacak olup BKY’nin BKY Ağı’na üye olabilmesi için ilgili ağlara ödemesi gereken ücretler söz konusu olabilecektir.
6. BKY lisans başvurusu sırasında aranan belgeler nelerdir?
Lisans Başvurusu yapacak BKY’lerden ilgili BKY’nin taşıdığı kritere göre aşağıdaki belgeler istenmektedir;
Islak İmzalı Başvuru Formu (Örneği Yönetmelik ekinde verilmiştir.)
Özgeçmiş
Yüksek Gelir veya Servete Sahip Yatırımcılardan Talep Edilen Belgeler
(Aşağıdaki Belgelerden Sadece BKY’nin Kendisi ile İlgili Olanlar Gönderilecektir.)
Vergi Beyannamesi Örneği
Onaylı Maaş Bordrosu
Tapu Örneği/Rayiç Bedel Belgesi
Banka/Kurum Yetkilisi Tarafından İmzalanmış Belge (nakit, mevduat veya para/sermaye piyasası araçları için)
Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin/Ortaklar Pay Defterinin/Bilançonun Örnekleri
Tecrübeli Yatırımcılardan Talep Edilen Belgeler
(Aşağıdaki Belgelerden Sadece BKY’nin Kendisi ile İlgili Olanlar Gönderilecektir.)
1. BKY Ağı Üyesi ve Yatırımcı İçin:
BKY Ağı Üyelik Belgesi (İmzalı)
Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin/Ortaklar Pay Defterinin/Bilançonun Örnekleri
Gelir Tablosu
2. Fon/Portföy Yöneticisi ya da Finans Sektöründe Müdür veya Dengi veya Üstü için:
Finans Sektöründe Finans Sektöründeki Tecrübesini Gösteren İmzalı Belge
3. Genel Müdür Yard. veya Dengi veya Üstü için
Yöneticilik Tecrübesini Gösteren İmzalı Belge
4. Kuluçka/Teknoloji Geliştirme Merkezlerinde Tecrübeli Yatırımcı için:
Kuluçka/Teknoloji Geliştirme Merkezlerini Temsile Yetkili Yöneticilerinden Alınmış İmzalı Belge
Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin/Ortaklar Pay Defterinin/Bilançonun Örnekleri
Yabancı uyruklu gerçek kişilerin de BKY olabilmesi mümkün olup T.C. vatandaşı olmayan BKY’lerden Çalışma ya da Oturma İzni de talep edilmektedir.
7. BKY lisansının süresi ne kadar?
Başvurusu uygun görülen BKY’lere verilen lisans, lisansın Hazine Müsteşarlığı tarafından verildiği tarihten itibaren beş yıl için geçerlidir. Lisans Süresi BKY Ağları vasıtası ile uzatılabilir.
8. BKY lisansı bir başkasına devredilebilir mi?
BKY Lisansı kişiye bağlı bir hak olup başkasına devredilmesi mümkün değildir.
9. Alınan lisans hangi durumlarda iptal edilir?
Aşağıda sayılan üç durumda Lisans doğrudan kaybedilir;
BKY’nin fiil ehliyetini kaybetmesi.
Lisanslama kriterlerinin kaybedildiğinin tespit edilmesi.
BKY’nin vefatı.
Müsteşarlığa kasıtlı olarak yanlış bilgi ve belge verilmesi, Müsteşarlığı aldatmaya yönelik işlemlere girişilmesi.
Aşağıda sayılan diğer iki durumda ise Hazine Müsteşarlığı tarafından yapılacak uyarı üzerine hukuka aykırı durumun düzeltilmemesi durumunda Lisans iptal edilir.
BKY tarafından girişim şirketine konulan sermayenin iş planında belirtilen amaca aykırı biçimde kullanılması.
Yönetmelik 13 üncü maddedeki sektörel kısıtlamalara, 14 üncü maddedeki yatırım sınırlamalarına, 18 inci maddedeki ortaklık payına ve oranına uyulmaması.
10. Yatırım yapılan her alanda devlet desteğinden yararlanılabilir mi?
Hayır. Lisanslı BKY’nin vergi teşviki alabilmesi için aşağıda belirtilen sektörler dahilinde yatırım yapıyor olması şarttır.
TARIM, AVCILIK ve ORMANCILIK
Bitkisel ürünlerin yetiştirilmesi; bostan, meyve ve sebze yetiştirilmesi (Bu başlıkta adı geçen ürünlerin yalnızca sertifikalı tohumlarının veya fidanlarının üretimi ve destek kapsamındadır.)
İMALAT SANAYİİ
Gıda ürünleri ve içecek imalatı (1551(alkollü içecekler),1552 (şarap),1553 (bira ve malt) hariç)
Tekstil ürünleri imalatı
Kürk hariç, giyim eşyası imalatı
Derinin tabaklanması, işlenmesi; bavul, el çantası, saraçlık, koşum takımı ve ayakkabı imalatı
Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek yapılan maddelerin imalatı
Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı
Kok fırını ürünleri imalatı
Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı
Ana metal sanayii
Makine ve teçhizatı hariç; metal eşya sanayii
B.Y.S. makine ve teçhizat imalatı (Harp araç ve gereçleri ile silah, mühimmat ve patlayıcı madde üretimi yatırımlarında; Milli Savunma Bakanlığından tesis kuruluş izni, av malzemeleri, nişan tabancası, av bıçakları ve tekel dışı bırakılan patlayıcı maddeleri ve benzerlerinin imali yatırımlarında; İçişleri Bakanlığı’ndan kuruluş izni ve ses ve gaz fişeği atabilen silahların üretimi yatırımlarında; Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan kuruluş ve ön izin belgesi alınması ön koşuldur.)
Büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri imalatı
B.Y.S. elektrikli makine ve cihazların imalatı
Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı
Tıbbi araç ve gereçler, ölçme, kontrol, test, seyrüsefer vb. Amaçlı alet ve cihazların imalatı (optik aletler hariç)
Optik aletler ve fotoğrafçılık teçhizatı imalatı
Saat imalatı
Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı
Diğer ulaşım araçlarının imalatı
Mobilya imalatı; B.Y.S. diğer imalat
Geri kazanım
ULAŞTIRMA, HABERLEŞME ve DEPOLAMA HİZMETLERİ
Telekomünikasyon
İŞ FAALİYETLERİ
Bilgisayar yazılım danışmanlığı, program üretimi ve temini
Veri işleme
Veri tabanı faaliyetleri
Bilgisayarlarla ilgili diğer faaliyetler
Mühendislik ve fen bilimleri ile ilgili araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri
DİĞER TOPLUMSAL, SOSYAL VE KİŞİSEL HİZMET FAALİYETLERİ
Kanalizasyon, çöp ve atıkların toplanması, hıfzısıhha ve benzeri hizmetler
Sinema ve video yapımı ve dağıtımı
11. En çok kaç şirkete yatırım yapılabilir?
Ortak BKY yatırımları hariç toplam Lisans dönemi olan 5 yıl içinde en çok 20 farklı anonim şirkete yapılan yatırımlar için devlet desteği sağlanmaktadır. Bu sayıdan fazla yapılan yatırımlar için herhangi bir devlet desteği sağlanması şu aşamada söz konusu değildir.
12. Devlet desteği alınabilecek yatırım tutarları nedir?
Vergi Teşvikinden yararlanabilmek için Lisanslı BKY’nin tek bir şirkete en az 20.000 TL ve yıllık bazda en çok 1.000.000 TL yatırım yapıyor olması gereklidir. BKY tarafından birden çok şirkete yapılacak yatırımların toplamı bu tutarı aşabilir. 1.000.000 TL’nin üzerinde yatırım yapılsa bile devlet desteği olarak yıllık vergi beyanında gider olarak düşülebilecek azami rakam 1.000.000 TL’dir.
13. Devlet desteğinden yararlanmak için nasıl bir prosedür izlenmelidir?
Lisanslı BKY’nin vergi desteğinden yararlanabilmesi için yatırım yapılmadan evvel aşağıda sayılan belgelerle birlikte BKY Ağı aracılığıyla Hazine Müsteşarlığı’na başvurması gereklidir. BKY’ler şirketin hakim ortağı yani %50’den fazla ortağı olamazlar. BKY tarafından vergi teşviki alınabilmesi için yatırım yapılabilecek şirketler sadece anonim şirket tipinde kurulmuş şirketlerdir.
İş planı.
Türk Ticaret Kanununa uygun şekilde girişim şirketinin faaliyet konusu, ortaklık yapısı, kayıtlı ve ödenmiş sermayesi ile mevcut ortaklarını ve diğer hususları içeren esas sözleşme taslağı.
Girişim şirketi ortaklarının kimlik bilgileri ve özgeçmişi.
BKY’nin ortaklık kurduğu girişimcilerle Gelir Vergisi Kanunu geçici 82 nci maddesine aykırılık teşkil edebilecek akrabalık bağları bulunmadığını ve girişim şirketiyle ticari ilişkisinin olmadığını belirten taahhütname.
Girişim şirketi ortaklarının 4059 Sayılı Hazine Müsteşarlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un ek 5 inci maddesi kapsamındaki düzenlemelere uyacaklarını belirten taahhütname.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş bir girişim şirketine yatırım yapılması halinde %100 vergi desteğinden yararlanılması için ilgili kurumdan alınmış durumu tevsik eden belge.
Müsteşarlık iş planının ve şirket esas sözleşmesinin ilgili mevzuata aykırılık teşkil edip etmediğini kontrol eder. Bu husus dışında iş planı ve şirket esas sözleşmesi üzerinde Müsteşarlığın herhangi bir sorumluluğu yoktur.
14. Emisyon primli sermaye teşvik kapsamında mıdır?
Evet. Emisyon primi yani hissenin nominal değerinden daha fazla para ödenmesi yoluyla şirkete konan sermayeler de teşvik kapsamındır
15. Teşvik kapsamında yatırım yapılacak şirketin nitelikleri nedir?
BKY’lerin devlet desteğinden yararlanabilmesi için sermaye koydukları şirketin anonim şirket türünde olması şarttır. Kurulacak bir şirkete yatırım yapılabileceği gibi aşağıdaki şartları taşıması koşuluyla kurulu bir şirkete de yatırım yapılabilir. Kurulu şirketin taşıması gereken şartlar;
Şirketin BKY’nin iştirakinden önceki son iki mali yıldaki net satışlarının yıllık 5.000.000 TL’den fazla olmaması.
En fazla elli çalışanı bulunması.
Şirketin, BKY’nin kendisine, eşine, kendisinin veya eşinin altsoyu ve üstsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımlarına ve kayın hısımlarına idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunmaması ya da nüfuzu altında olmaması.
Başka bir şirketin kontrolünde olmaması.
Müsteşarlıkça belirlenen devlet desteği sağlanacak sektörlere ilişkin listedeki sektörlerde veya faaliyetlerde bulunması.
Paylarının halka arz edilmemiş olması.
16. BKY ortak yatırımları ile kastedilen nedir?
Yönetmelik kapsamında en az iki lisanslı BKY’nin bir araya gelerek birlikte yatırım yapması durumu BKY Ortak Yatırımı olarak adlandırılmakta ve bu ortaklığa tek başına yatırım yapan BKY’ye göre bazı ek avantajlar tanınmaktadır. Buna göre;
BKY’ler, kendilerinin bireysel katılım yatırımlarına ilaveten, lisanslarının beş yıllık geçerlilik döneminde en fazla yirmi farklı anonim şirkete yaptıkları ortak yatırım için devlet desteği alabilir
BKY ortak yatırımlarında her bir girişim şirketine yapılacak azami yatırım tutarı yıllık bazda 2.000.000 TL olarak uygulanır.
BKY Ortak Yatırımlarında ortaklar kendi aralarından bir Lider Ortak seçer ve BKY Ağı vasıtasıyla Lider Ortak Hazine’ye bildirilir. Bu bildirim yapılmadan yapılacak yatırımlar BKY Ortak Yatırımı olarak kabul edilmez.
Gökhan Bağcı